Norveç'te 18 Yaş Altı Bireyler İçin Cinsiyet Değiştirme Ameliyatları Yasaklandı mı?

İddia çeşitli sosyal medya hesaplarınca paylaşılmış.

Norveç’te çocuklar için cinsiyet değiştirme ameliyatlarının yasaklandığı iddiası Mart 2023 tarihli bir rapora dayandırılıyor. Rapor Norveç’te bağımsız bir kurum olan Norveç Sağlık Araştırma Kurulu (UKOM) tarafından yayınlanmış. Burada çocuklarda cinsiyet değiştirme ameliyatlarına dair kimi klinik tavsiyeleri gözden geçireceğini açıklamış. Buna göre, ergenlik blokerleri, cinsiyetler arası hormon tedavisi ve ameliyatları klinik araştırma ortamıyla kısıtlamayı tavsiye etmiş. Yine de cinsiyet değiştirme ameliyatlarının çocuklar için toptan yasaklanmasına dair bir ibare yok.

Paylaşılan iddia ise SOTT.com adlı bir internet siteye dayandırılıyor. Buradaki haberde Norveç’in “çocuklarda cinsiyet değiştirme ameliyatlarını yasaklayarak, toplumsal cinsiyet ideolojisini reddetmede Finlandiya, İsveç ve Büyük Britanya’ya katıldığı” iddia edilmiş. SOTT ise haberi Washington Examiner adlı bir haber sitesinden almış. Bu sitedeki başlık ise şu şekilde: “Norveç, toplumsal cinsiyet ideolojisini yok etmek için bir adım daha attı”. Başlıklar dışında her iki sitede de haberin içeriği aynı ve Debra Soh isimli bir Kanadalı gazeteci ve seks nöroloğu tarafından kaleme alınmış. Kendisi uzun zamandır bu ameliyatlara karşı olmasıyla biliniyor. Fakat metnin herhangi bir yerinde cinsiyet değiştirme ameliyatlarının yasaklandığından bahsedilmiyor.

Dahası, raporu yayınlayan UKOM bir bağımsız kuruluş ve sadece tavsiye niteliğinde kararlar verebiliyor. Bu kuruldan çıkan raporları uygulama sorumluluğu Norveç Sağlık Bakanlığı’nda. AFP’ye konuşan bakanlık sözcüsü Thomas Berg, herhangi bir yasağın getirilmediğini belirtmiş. 4 Haziran 2023 tarihinde Norveç medyasında çıkan haberlerde ise Sağlık Bakanlığının UKOM tarafından verilen tavsiyeyi inceleyeceğini ve eğer uygun görürse uygulayacağını belirtmiş. Buna göre, ergenlik blokerleri ve hormon tedavileri sadece uzman sağlık servislerinde gerçekleştirilecek. Bunlar belediye sağlık hizmetlerine dahil olmayan ve bölgesel sağlık kuruluşları tarafından yürütülen sağlık merkezleri. Böylece özel sağlık kuruluşları ve belediyeye bağlı sağlık kuruluşları, eğer gerçekleşirse, bahsedilen tedavileri uygulayamayacak. Bunun ardında yatan neden ise cinsiyet değiştirme ameliyatlarında mevcut durumda bir kontrol sıkılaştırma ihtiyacının olması. Sadece yetkilendirilmiş bu yerlerde cinsiyet değiştirmeye dair tedaviler uygulanabilecek. 

“Cinsiyet ideolojisi” ya da “toplumsal cinsiyet ideolojisi”  son yıllarda kürtaj hakları, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, cinsiyet ve cinsellik eğitimi, HIV önleme ve seks işçiliği gibi bir dizi cinsiyetle ilgili konuda yapılan serbestleşme düzenlemelerini destekleyenlere, bu düzenlemelere karşı çıkanlar tarafından yakıştırılan bir kavram olarak öne çıkıyor. Bu kavramı kullanan gruplar toplumsal cinsiyet konularında serbestleşme düzenlemelerine sadece tek tanrılı dinlerin söylemleri üzerinden değil bu gelişmelerin doğa kanunlarına da aykırı olduğu iddiasıyla karşı çıkıyorlar. Bu nedenle toplumsal cinsiyet eşitliği üzerinden yapılan bu düzenlemeleri “ideolojik” olmakla eleştiriyorlar. 

Paylaşımda belirtilen ülkelerde toplumsal cinsiyet ve cinsellik konularında son gelişmelere bakıldığından iddia edildiği gibi bir radikal dönüşüme rastlanmıyor. Söz konusu üç ülke de cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ile ilgili genel haklar dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer alıyor. 49 Avrupoa ülkesinde LGBTI+ nüfusun haklarındaki gelişmeyi takip eden Rainbow Endeksi’ne göre Finlandiya, İsveç ve İngiltere LGBTI+ nüfusun tam eşitliği konusunda % 50 üzerinde skorlara sahip. Şubat 2023’te Finlandiya Parlamentosu’ndan kabul edilen yasayla Finlandiya’da cinsiyet değiştirme süreci daha kolay hale getirildi ve devletin değiştirilen cinsiyeti tanıması için zorunlu tuttuğu kısırlaştırma zorunluluğu kaldırıldı. İsveç’te ise Şubat 2023’te cinsiyet değiştirmek isteyen 18 yaşından küçük bireylerin hormon tedavileri konusunda belli kısıtlamalara gitti. Birçok Avrupa ülkesi 18 yaşından küçük bireylerin cinsiyet değiştirme süreçlerinde nasıl yol izleneceği konusunda bir teamül oluşturulmaya çalışıyor.  Ocak 2023’te Birleşik Krallık hükümeti İskoçya Parlamentosu tarafından cinsiyet değiştirmeyi kolaylaştıran ve beyana dayalı kimlik olanağı sağlayan yasayı veto etti.

Bir Twitter hesabı tarafından 6 Haziran 2023 tarihinde yapılan bir paylaşımda, Norveç’te çocukların cinsiyet değiştirme ameliyatları olmasının yasaklandığı iddia edilmişti. Paylaşımda haberin başlığı içeriğini yanlış yansıtıyor. Haber Norveç’teki bağımsız bir kurulun raporuna dayanıyor, fakat raporda çocuklar için cinsiyet değiştirme ameliyatlarının tamamen yasaklanması önerilmiyor, daha ziyade daha sıkı kontrol getirilmesi tavsiye ediliyor. Üstelik, kurulun sadece tavsiye verme yetkisi var.