Market Poşeti Ücreti Tüketiciler İçin 38,5 Kuruşa mı Çıkarıldı?

1 Ocak 2019’da Türkiye’de ilk kez plastik kullanımının azaltılması adına ücretli market poşeti uygulamasına geçildi ve tüketiciler için poşetlerin alım fiyatı 25 kuruş olarak belirlendi. Sert eleştirilere maruz kalan karardan bu yana Türkiye’de yaşanan enflasyon %180,2’ye ulaşırken plastik poşet fiyatlarında dört yıl içinde bir değişiklik yapılmadı.

Türkiye Perakendeciler Federasyonu’nun market poşeti ücretlerinin 75 kuruşa çıkarılma talebine karşılık, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum 6 Aralık 2022’de TBMM’de yaptığı konuşmada poşet fiyatlarının artmayacağını duyurmuştu. 

27 Aralık 2022’de Resmi Gazete’de yayımlanan bir değişiklik ise soru işaretlerine sebep oldu. Değişiklik, plastik alışveriş torbaları için yeni yılda uygulanacak geri kazanım katılım payı tutarını 38,5 kuruş olarak belirliyor. 

Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla yapılan ücret değişikliğinde, indirim yetkisi de kullanılarak poşet ücreti 38,5 kuruş olarak belirlenmiş. Bu kararın ardından özellikle sosyal medyada Bakan’ın ücretlerde değişiklik yaşanmayacağına dair verdiği sözün aksine zam yapıldığını belirten haber ve paylaşımlar hızla dolaşıma girdi. Fakat bazı iddiaların aksine fiyat değişikliği tüketicilere yansımayacak. Poşetler için belirlenen 38,5 kuruşun 25 kuruşunu tüketiciler, kalan 13,5 kuruşunu da marketler ödeyecek.

2019’da poşetler ilk defa ücretlendirilirken, verilen karar uyarınca 25 kuruşun 15 kuruşu geri dönüşüm katkı payı olarak devlete aktarılırken kalan 10 kuruş ise marketin maliyetine sayılıyordu. Karar öncesinde marketler için maliyet unsuru olan poşetlerin karar sonrası kâr unsuru haline gelmiş olması yoğun olarak eleştirilmişti. Yeni değişiklikle aslında marketlerin bu kârı sona erdirilmiş oldu.

Aradaki farkın marketlere yansıtılmasının gerekçesi bir örnekte şöyle yorumlanmış;

“Ocak 2019’da atılan bu adımın hedefi, talebi düşürerek plastik poşet kullanımını azaltmaktı. Dört yıldır uygulamada olan bu düzenlemeyle tüketicilerden gelen poşet talebinde azalma sağlandı, fakat marketler tüketicilere poşet satışını teşvike devam ettiler. Bu değişiklik ile marketlerde de poşet satış isteğinin düşürülmesi planlanıyor.”

İklim politikaları kapsamında kamuoyunu en fazla meşgul eden meselelerden biri, plastik poşetlerin ücretli haline gelmesi olmuştu. Bakan Kurum 6 Aralık’ta yaptığı açıklamada, bu ücretlendirme sayesinde toplam 550 bin ton plastik atık oluşmasının önlendiğini belirtmiş.

Yoğun plastik tüketiminin çevreye ve yaban hayata verdiği zararın göz ardı edilemeyecek bir hale geldiği son yıllarda Türkiye de dünyanın geri kalanı ile birlikte git gide yoğunlaşan bir iklim krizi tehlikesiyle karşı karşıya. Ülkelerin yaklaşan tehlikeye karşı ortak politikalar oluşturma çabaları sürüyor. Türkiye de bu kapsamda bir dizi politika değişikliğine gidiyor. Örneğin, son günlerde açıklanan gelecek vizyonu planlarında iklim ve yeşil enerji vurgusu her gün artıyor, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın adına ‘İklim Değişikliği’ ibaresi ekleniyor. İklim politikalarında ne kadar başarılı olunduğu ise, Avrupa’nın en büyük plastik çöp ithalatçısı haline gelen Türkiye’de önemli bir tartışma konusu.

Bir Twitter hesabı tarafından yapılan paylaşımda yeni yılda plastik poşetlerde tüketicileri ilgilendiren bir zam yapıldığı iddia edilmişti. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum 6 Aralık 2022’de yaptığı açıklamada market poşet ücretlerinin değişmeyeceğini belirtmiş, 27 Aralık’ta Resmi Gazete’de yayımlanan bir kararda ise poşetler için geri dönüşüm katkı payının 38,5 kuruş olacağı açıklanmıştı. Bu karar, zıt açıklamaların soru işaretlerine sebep olmasına yol açtı. Fakat belirlenen bu yeni ücret tüketicilere yansıtılmayacak. Tüketiciler için yeni yılda da ücret 25 kuruş olmaya devam edecek, aradaki fark marketlere yansıtılacak. Bu değişiklik ile marketlerin poşet kazanımından sağladığı kâr sona erdirilmiş oluyor.