Avrupa’da Son 2 Yılda Elektrik Fiyatlarına Gelen Zamlar İle İlgili İddialar Doğru mu?

Bir Instagram hesabı tarafından 2 Kasım 2021 tarihinde yapılan paylaşımda Avrupa’da elektrik fiyatlarının son 2 yılda Türkiye’de %47, Polonya’da %22, Ukrayna’da %21, Romanya’da %17 arttığı, fiyatların İsveç'te %16, Hollanda’da ise %38 azaldığı iddia edildi. Paylaşım 50 binin üzerinde görüntülenme alırken 13 binin üzerinde beğeni toplamış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), ülkelerin hane içi ve dışı elektrik ve gaz tüketim fiyatlarına ilişkin istatistikleri yarı-yıllık veriler hâlinde paylaşıyor. Ülkelerin enerji tüketim fiyatlarına dair istatistikler euro, ulusal para birimleri ya da ülkelerin satın alma gücüne göre, vergiler dahil edilmiş ya da edilmemiş olarak ayrı ayrı takip edilebiliyor.

Elektrik fiyatları tüketicilerine göre hane-içi kullanım ve hane içi olmayan kullanım olarak ikiye ayrılırken, iddiada yer alan fiyat karşılaştırmalarının hangi cinse veya tüketici türüne göre hesaplandığı bilgisi verilmemiş. İddianın doğruluğunun kontrol edilebilmesi için seçili ülkeler, bahsedilen kategorilere göre karşılaştırmalara tabi tutulmalı. İddia doğrudan elektrik fiyatlarından bahsettiği için yapılacak kıyaslamalarda vergi ve harçlar dahil edilmemiş verileri kullanmak daha sağlıklı bir karşılaştırma imkanı veriyor.

Euro cinsinden yapılan karşılaştırmalar, bazı ülkelerin ulusal para birimlerinin euro karşısında değerleri dalgalı olarak değiştiğinden yanıltıcı olabilir. Bu belirleyiciye göre hazırlanan bir tabloda, TCMB verilerine göre aynı dönemde TL’nin Euro karşısında yaklaşık %24,9 oranında değer kaybettiği düşünüldüğünde; 2020 ilk yarıyılından 2021’in ilk yarıyılına Türkiye’de elektrik fiyatlarında euro bazında yaşanan %16,18’lik azalış reel fiyatlar için bir anlam ifade etmiyor.

Veriler üzerinden ülkeler için fiyat karşılaştırması yapılabilmesi için para birimlerinin kısıtlılıklarını bilmek oldukça önemli. Ulusal para birimleri üzerinden doğrudan yapılan karşılaştırmalar farklı para birimleri üzerinden yürütüldüğünden ve ülke ekonomilerinin ulusal para birimi değerleri üzerinde etkisi büyük olduğundan karşılaştırma sağlıklı bulgular sunmayabiliyor. Fakat seçili ülkelerde ulusal para birimleri cinsinden elektrik fiyatlarında yaşanan değişim izlendiğinde, paylaşımdaki iddianın kaynağını bu karşılaştırmadan aldığı görülüyor.

Hollanda, Polonya, Romanya, İsveç, Ukrayna ve Türkiye’de vergiler dahil edilmemiş şekilde fiyatlar ulusal para birimlerine göre hesaplandığında, 2019 ilk sezonundan 2021’in ilk sezonuna hane-içi elektrik fiyatlarında Hollanda’da %38,05, İsveç’te %16,15 oranlarında azalma yaşanmış. Aynı ölçeklere göre elektrik fiyatları Polonya’da %21,89, Romanya’da %16,94, Ukrayna’da %20,56 ve Türkiye’de %46,98 oranında artmış.

İddianın kaynağı ulusal para birimleri cinsinden hesaplanmış verilere dayansa da, aslında ülkeler arası tüketim fiyatlarını karşılaştırmak için en uygun yöntem genellikle satın alma gücü paritesine göre hesaplanan kıyaslamalardır. Bu sebeple, elektrik fiyatlarında yaşanan değişimleri bir kıyasa sokabilmek ve daha doğru bir tabloda görebilmek için satın alma gücü paritesine göre vergiler dahil edilmeden bir sıralama daha yapılması gerekir.

İddia, kaynağını hane-içi elektrik fiyatları değişiminden almış. Ülkeler arası tüketim fiyat karşılaştırmalarının gerçeğe en yakın hâlde hesaplanmasını sağlayan satın alma gücü paritesine göre; seçili ülkeler arasında elektrik fiyatlarının son iki yılda yüzdesel olarak en çok arttığı ülke %30,16 ile Türkiye. Hollanda’da ise fiyatlar %37,39 oranında azalmış.

Bir Instagram hesabı tarafından yapılan paylaşımda Avrupa’da elektrik fiyatlarının son 2 yılda Türkiye’de %47, Polonya’da %22, Ukrayna’da %21, Romanya’da %17 arttığı, fiyatların İsveç'te %16, Hollanda’da %38 azaldığı iddia edilmişti. Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat)’ın aktardığı verilere göre, 2019 birinci sezonu ve 2021 birinci sezonu arasında, vergiler dahil edilmeden ulusal para birimlerine göre hesaplanmış hane-içi elektrik fiyatlarında Hollanda’da %38,05, İsveç’te %16,15 oranlarında azalma yaşandığı, elektrik fiyatlarının Polonya’da %21,89, Romanya’da %16,94, Ukrayna’da %20,56, Türkiye’de ise %46,98 oranında arttığı gözlemlenebilir.