Türkiye'de Deprem Gerçeği: Toplanma Alanları

6 Şubat 2023 tarihinde saat 04.17'de Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 7,7 büyüklüğünde deprem meydana geldi. İlk depremden yaklaşık dokuz saat sonra Kahramanmaraş Elbistan'da 7,6 büyüklüğünde ikinci bir deprem daha meydana geldi. Depremlerden Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya, Kilis ve Adana başta olmak üzere on il etkilendi. Depremden sonra tüm ulusal ve uluslararası yardım çağrıları kapsayan dördüncü seviye alarm ilan edildi. 6 Şubatta meydana gelen felaketten sonra İstanbul'un olası depremlere karşı ne kadar hazırlıklı olduğu sorusu kamuoyunda tartışılıyor. Deprem bilimciler, İstanbul depremi için zamanın daraldığını vurgularken afet yönetiminin afet olmadan önce riski belirleyip ve yönetilemez riski yönetilebilir seviyeye indirerek önlem alınması gerektiğini belirtiyor. 

Deprem sonrası ilk yardım ve geçici süreliğine konaklama ihtiyaçlarının karşılanması için afet sonrası toplanma alanları ve barınma alanları hayati öneme sahip. Toplanma alanları, afet ve acil durumlar sonrasında geçici barınma merkezleri hazır olana kadar geçecek süre içerisinde yaşanacak paniği önlemek ve sağlıklı bilgi alışverişini sağlamak amacıyla halkın bölgeden uzaklaşarak toplanabileceği güvenli alanlar. Barınma alanları ise afetzedelerin barınma ihtiyaçlarını gidermek için kullanılacak, çadırkent-konteynerkent kurulacak alanları ifade ediyor.

Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası’nın 2017 yılında yaptığı basın açıklamasında, 1999 depreminden sonra belirlenen deprem toplanma alanlarının sayısının 77’ye düştüğünü açıkladı. TMMOB'un 4 yıl önce yaptığı bu basın açıklamasına göre, İstanbul'da deprem sonrası halkın toplanacağı alanların birçoğu yerini farklı yapılara bıraktı.

AFAD, toplanma alanlarına ilişkin haberlerin kamuoyunu yanlış bilgilendirdiğini 15 Kasım 2020 tarihinde yaptığın basın açıklamasında duyurdu. Söz konusu iddianın toplanma alanlarının barınma alanları ile karıştırılarak 470 olarak verildiğini ifade etti. İstanbul’da 3 bin 21 toplanma alanının bulunduğunu açıkladı. Ancak barınma alanlarının sayısını paylaşmadı.

2022 yılına gelindiğinde ise İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun 16 Ağustos’ta yaptığı açıklamada "İstanbul’da afet toplanma alanlarının sayısının 1.864’ten 5.633’e yükseldiğini, kişi başına alanın ise 1,29 metrekareden 3,27 metrekareye ulaştığını" açıkladı.

Güncel deprem toplanma ve barınma alanlarına İBB’den ve E- Devlet üzerinden ulaşılabiliyor.

2019 yılında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü iş birliği ile “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi 2019” raporunu yayımladı. Raporda ilçelere göre özel analizler ve haritalar yapılarak “İlçe Olası Deprem Kayıp Tahmini Kitapçıkları” üretildi. Yayımlanan raporda, 7,5 büyüklüğündeki bir depremden yola çıkarak 15 farklı senaryo yazıldı. Bu deprem senaryosunda oluşabilecek muhtemel bina hasar, can kaybı, yaralı sayısı ve altyapı hasarları tahminlerini içeriyor.

İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi 2019 raporuna göre, 7,5 büyüklüğündeki bir depremde Avcılar’daki binaların ortalama %34’ünün hafif, %21’inin orta, %5’inin ağır ve %1’inin çok ağır hasar göreceği bekleniyor. 7,5 büyüklüğündeki depremin gece meydana gelmesi halinde Avcılar’da ortalama 465 can kaybı meydana gelmesi yaklaşık 239 kişinin ağır yaralanacağı ve 1.385 kişinin hastanede tedavi görmeye ihtiyaç duyacağı öngörülüyor.

Avcılar Belediyesi Afet Bilgi Sistemi üzerinde İBB tarafından onay verilen 40 toplanma alanı ve 4 çadır alanı bulunuyor. Avcılar’da 7,5 büyüklüğündeki deprem sonrası yaklaşık 34 bin 941 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin ediliyor. Hane başına 3 kişilik nüfus olduğu varsayıldığında yaklaşık 104 bin 823 kişinin acil barınma ihtiyacı olması öngörülüyor.

İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi 2019 raporuna göre, 7,5 büyüklüğünde deprem meydana gelmesi halinde binaların ortalama %36’sının hafif, %19’unun orta, %4’ünün ağır ve %2’sinin çok ağır hasar görmesi bekleniyor. 7,5 büyüklüğündeki depremin gece meydana gelmesi halinde Bağcılar’da ortalama 1.179 can kaybı meydana gelebileceği, yaklaşık 652 kişinin ağır yaralanabileceği ve 3 bin 148 kişinin hastanede tedavi görmesi gerekebileceği öngörülüyor.

Bağcılar Belediyesi Afet Bilgi Sistemi 2019 verilerine göre, ilçede 112 toplanma alanı bulunuyor. 7,5 büyüklüğünde bir depremin meydana gelmesi halinde yaklaşık 59 bin 513 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin ediliyor. Hane başına 3 kişilik nüfus kabul edildiğinde, 178 bin 539 kişinin acil barınma ihtiyacı olacağı öngörülüyor.

İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi 2019 raporuna göre, 7,5 büyüklüğünde deprem meydana gelmesi halinde binaların %27’sinin hafif, %10’unun orta, %2’sinin ağır ve %1’inin çok ağır hasar görmesi bekleniyor. Senaryo depreminde Kartal’daki binaların ortalama %13’nün orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin ediliyor. Depremin gece meydana gelmesi halinde Kartal’da ortalama 176 can kaybı meydana gelebileceği, 87 kişinin ağır yaralanabileceği ve 553 kişinin hastane şartlarında tedavi görmesi gerekebileceği öngörülüyor.

Kartal Belediyesi Afet Bilgi Sistemi üzerinde kayıtlı 208 toplanma alanı bulunuyor. Kartal’da 7,5 büyüklüğünde deprem meydana gelmesi halinde yaklaşık 18 bin 189 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkabileceği tahmin edilmektedir. Hane başına 3 kişilik nüfus kabul edildiğinde yaklaşık 54 bin 567 kişinin acil barınma ihtiyacı olacağı bekleniyor.

İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi 2019 raporuna göre, 7,5 büyüklüğündeki bir depremde Kadıköy’deki binaların ortalama %27’sinin hafif, %10’unun orta, %2’sinin ağır ve %1’inin çok ağır hasar görmesi bekleniyor. Depremin gece meydana gelmesi halinde Kadıköy’de ortalama 190 can kaybı yaşanacağı, 93 kişinin ağır yaralanacağı ve 592 kişinin hastane şartlarında tedavi görmesi gerekebileceği öngörülüyor.

Kadıköy Belediyesi Afet Bilgi Sistemi üzerinde kayıtlı 153 toplanma alanı bulunuyor. 7,5 büyüklüğünde bir depremin meydana gelmesi halinde 13 bin 585 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin ediliyor. Hane başına yaklaşık 3 kişilik nüfus kabul edildiğinde, 40 bin 755 kişinin acil barınma ihtiyacının olması bekleniyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanı Dr. Tayfun Kahraman, İstanbul’da “Toplanma ve Geçici Barınma Alanları” içinde 21 milyon 565 kişilik kapasiteye sahip 859 toplanma alanı, 1.017 geçici barınma alanı olmak üzere toplam 1.876 açık alan ve 2 bin 262 kapalı barınma alanı bulunduğunu açıkladı.

Dr. Tayfun Kahraman, AVM’lerin yarı kamusal alanlar olduğunun altını çizerken depremin kış mevsiminde meydana gelmesi halinde kapalı alanların çok önemli olacağını ve AVM’lerin afetlere dayanıklı şekilde yapıldıklarını belirtti.

Mezarlıkların da deprem sonrası en fazla 72 saate kadar insanların barınma alanlarına tahliye edilmeden önce bir araya gelebilecekleri “toplanma alanları” içinde yer aldığını çünkü İstanbul’da neredeyse başka boş alan kalmadığını açıkladı. Zincirlikuyu Mezarlığı, çevredeki tek kentsel boşluk olmakla birlikte, o bölgede 1999 yılında toplanma alanı olarak belirlenen kamuya ait bir arazide AVM ve rezidanslar bulunuyor. Bölgedeki nüfus sayısı hesaplandığında Zincirlikuyu ve Karacaahmet Mezarlıklarının mecburen “toplanma alanı” olarak kullanılması gerektiği belirtiliyor.