Pasaport Endeksi’nde Türkiye 54. Sırada

The Henley Passport Index, Londra merkezli bir yatırım ve vatandaşlık danışmanlığı şirketi olan Henley & Partners tarafından 17 yıllık bir veriden de beslenerek periyodik olarak revize ediliyor ve yayımlanıyor. Bu endeks, 199 ülke pasaportunu ve 227 seyahat noktasını kapsamakla birlikte hangi ülke pasaportunun ne kadar güçlü olduğuna dair bir referans noktası oluşturuyor. 

Endeksin 2022 yılı üçüncü çeyrek raporu temmuz ayında yayımlandı. Bu rapora göre dünyadaki en güçlü pasaport 193 vize serbestisi puanıyla Japonya pasaportu olurken, en zayıf pasaport da 27 puanla Afganistan pasaportu oldu.

Endekste yer alan ülkelerin vize serbestisi skorları, bir ülke pasaportunun tabi olduğu vize prosedürleri baz alınarak oluşturuluyor. Bu kriterlere göre bir vatandaş ne kadar çok seyahat noktasına vizesiz ya da kolay vize prosedürleri ile seyahat edebilirse, elinde bulundurduğu pasaport da o denli güçlü kabul ediliyor. Eğer seçilen seyahat noktası, pasaport sahibi kişiden vize talep etmiyorsa, o ülke pasaportu 1 puan kazanıyor. Bunun yanında, belirli vize muafiyet programları ile seyahat öncesi hükümet onayı gerektirmeyen tüm seyahat noktaları için de o pasaport 1 puan kazanıyor. Pasaport hamilinin hükümet onayına ihtiyaç duyduğu senaryolar o pasaporta puan kazandırmıyor. 

Rapora göre, Japonya pasaportu 2022 yılının en prestijli pasaportu oldu. Japonya pasaportu 2018 yılından bu yana Henley endeksinde ilk sırada yer alıyor. Rusya, Afganistan, Kuzey Kore ve yaklaşık yirmi Afrika ülkesi haricindeki ülkelere Japonya pasaportu ile vizesiz seyahat edilebiliyor. Yine Asya Pasifik coğrafyası ülkelerinden olan Singapur ve Güney Kore ise 192 vize serbestisi puanı ile Japonya’nın ardında ikinci sırayı paylaşıyorlar.

İlk üç ülke dışında listenin üst sıralarında ise Avrupa ülkeleri çoğunlukta. 2017 yılının en güçlü pasaportu olan Almanya 2022 yılında üçüncü sırayı İspanya ile paylaştı. Finlandiya, İtalya ve Lüksemburg 189 puanla dördüncü sırayı alırken Avusturya, Danimarka, Hollanda ve İsveç beşinci sırada yer alıyor.  

Listenin son sırasında 27 ülkeye vizesiz seyahat edebilen Afganistan pasaportu yer alırken 29 puanlı Irak, 30 puanlı Suriye, 32 puanlı Pakistan ve 34 puanlı Yemen pasaportları da listenin son sıralarında yer alıyor. 

110 puanlı Türkiye pasaportu 199 ülke arasında 54. sırada yer aldı. Türkiye’nin endeksteki yeri son 5 yılda pek fazla değişmedi ve tüm bu yıllarda 50. ve 55. sıralar arasında konumlandı. Avrupa kıtasında yer alan Sırbistan, Ukrayna, Bosna Hersek ve Kuzey Makedonya’ya Türkiye pasaportu ile vizesiz girilebiliyor. İran, Güney Kore, Arjantin ve Brezilya da Türkiye pasaportuna sahip olan kişilerin vizesiz seyahat edebildiği ülkeler arasında. Yatırım yoluyla vatandaşlık ve oturum izni danışmanlığı veren şirketin yayımladığı bu raporda Türkiye, bu konumuyla birlikte şirketin yatırım programları arasında gösteriliyor. 

Yatırım yoluyla vatandaşlık programlarına başvuran kişiler, ülkelerin belirlediği kurallar çerçevesinde o ülkeye yatırım yaparak pasaportunu ve vatandaşlığını alabiliyor. Bu programların çerçevesi ve şartları ülkeden ülkeye değişse de bazı durumlarda o ülkede ikamet etmek veya o ülkeyi ziyaret etmek dahi gerekmiyor. 

CS Global Partners’ın 2022 yılında yayımladığı Dünya Vatandaşlık Raporu’nun (World Citizenship Report) yatırım yoluyla vatandaşlık tanımına göre bu programlar genellikle o ülkenin devlet fonuna katkı veya o ülkelerin onaylanmış gayrimenkul projelerine yatırım karşılığında vatandaşlık imkanı sunuyor. (syf. 26) Şu anda 14 ülke tüm ülkelerden gelen kişiler içim yatırım yolu ile vatandaşlık programları sunuyor. Karayipler ise dünyada bu programların en çok yoğunlaştığı bölge. Karayip ülkelerinin pasaportları özellikle Hong Kong, Singapur ve Schengen bölgesi ülkelerine vizesiz seyahat imkanı sunduğu için yatırımcılar yatırımlarını bu ülkelere yönlendiriyorlar. 

Örneğin, pasaport endeksinde 151 puanla 30. sırada yer alan, Karayipler’de bir ada ülkesi olan Antigua & Barbuda, yatırım yoluyla vatandaşlık olanağı sunuyor. Bu ülkenin pasaportuna sahip olan kişiler Schengen bölgesi ülkelerine vizesiz giriş yapabiliyor. Antigua & Barbuda pasaportuna sahip olmak isteyen kişiler, ülkenin ulusal kalkınma ajansına minimum 100 bin dolar bağış yaparak 3-4 ay içerisinde vatandaşlık elde edebiliyor. Dominika ve St. Kitts & Nevis gibi Karayip ülkelerinde de aynı şekilde yatırım yoluyla vatandaşlık imkanları sunuluyor. Bu olanak sadece Karayip ülkeleri ile sınırlı değil. Örneğin, pasaport endeksinde 8. sırada yer alan ve pasaportuyla 185 ülkeye vizesiz seyahat edilebilen Malta da vatandaşlık yasalarında belirlenen kriterler çerçevesinde 36 ay içerisinde kişilerin vatandaşlık hakkı kazanabileceği bir ülke. 

Türk pasaportu sahibi olma ve dolayısıyla Türkiye vatandaşlığına hak kazanma prosedürünün çerçevesi Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik ile çizilmiştir. 

Bu yönetmeliğe göre yatırım yoluyla Türkiye vatandaşlığı kazanmak için genel olarak üç yol vardır: 

1-) En az 500.000 ABD doları veya karşılığı döviz tutarında sabit sermaye yatırımı, mevduat, devlet tahvili, gayrimenkul veya girişim sermayesi yatırım fonu payı veya katkı payına sahip olduğu ve bu araçları 3 yıl tuttuğu yetkili kuruluşlarca tespit edilen kişiler Türkiye vatandaşlığına hak kazanır. 

2-) En az 400.000 ABD doları veya karşılığı döviz tutarında gayrimenkulü tapu kayıtlarına en az üç yıl satılmaması şerhi düşülmek kaydıyla edinmiş olduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca tespit edilen kişiler Türkiye vatandaşlığına hak kazanır.

3-) En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen kişiler Türkiye vatandaşlığına hak kazanır.

CHP Bursa Milletvekili Erkan Aydın’ın taşınmaz satışı ile Türk vatandaşlığı verilen kişilere ilişkin başlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a yönelttiği soru önergesi bakanlık tarafından Ekim 2021’de cevaplandı. Bakanlık tarafından verilen cevaba göre; 19 Eylül 2018 - 19 Eylül 2021 tarihleri arasındaki 3 yıl içinde 19 bin 630 yabancı kişi vatandaşlık kazanımı amacıyla toplam 30 bin 358 taşınmaz satın alarak uygunluk belgesi almaya hak kazandı. Aynı zamanda bu yabancı kişi ve taşınmazların illere göre dağılımları da verilen cevapta açıklandı. Bu taşınmazların 24 bin 242’si İstanbul, bin 328’i Antalya, 524’ü Bursa ve 503’ü Yalova’yı kapsıyor. Kalan miktar da Türkiye’nin diğer illerinde satın alındı. İstanbul’da 16 bin 706, Antalya’da 699, Ankara’da 436 kişiye “vatandaşlık için uygunluk belgesi” verildi.