Medya Sahipliği Nasıl Araştırılır?

19 Mart 2025 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun yolsuzluk ve terör örgütüne yardım suçlamalarıyla gözaltına alınması, Türkiye genelinde geniş çaplı tepkilere yol açtı. İmamoğlu’nun, 24 Mart’ta tutuklanması, ülkedeki protestoları alevlendirdi. Bu süreçte, ana akım medya kuruluşlarının Saraçhane'deki protestoları ve CHP'nin ön seçimlerini yeterince yansıtmaması dikkat çekti. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Saraçhane’deki konuşmalarının yayımlanmamasına tepki göstererek merkez medyanın ve onlarla bağlantılı şirketlerin boykot edilmesi çağrısında bulundu.

Türkiye’de medya sahipliği uzun bir süredir belirli sermaye gruplarının kontrolünde şekilleniyor. Özellikle 2010’lu yıllardan itibaren birçok büyük medya organı el değiştirerek hükümete yakın iş insanlarının çatısı altına girdi. Bu durum haberlerin içeriğinden görünürlüğüne kadar pek çok alanda tek sesliliği ve otosansürü beraberinde getiriyor. Bu sebeple “medya sahipliği” konusu ve “tekelleşme” kavramı son zamanlarda sıklıkla gündeme geliyor. Peki bir medya kuruluşunun sahiplik yapısı nasıl araştırılabilir?

Bir kuruluş hakkında isminden başka hiçbir şey bilmediğimizi varsaydığımız bir senaryoda, yalnızca resmi kaynakları ve araştırmak istediğimiz kuruluşun resmi internet sitesini kullanarak, sahiplik yapısını nasıl öğrenebileceğimizi adım adım inceleyelim.

Araştırmak istediğimiz televizyon kanalı, gazete ya da internet sitesi gibi medya kuruluşları kendilerine seçtikleri marka adı ile anılırlar. Ve bu marka adı, ticari ünvanlarından çok farklı olabilir. Bu sebeple, öncelikle marka adını yani kuruluşun bildiğimiz ismini kullanarak ticari ünvanını bulmak gerekir. Bu iki şekilde yapılabilir

1- Aranılan medya kuruluşunun internet sitesindeki künyeyi incelemek

Örnek olarak ATV kanalının sahiplik yapısına bakalım. ATV’nin Turkuvaz Medya Grubu’na bağlı olduğu herkes tarafından bilinen bir bilgi. Peki hiç bilinmeyen bir medya kuruluşunun sahipliği incelenecek olsaydı, hangi adımların izlenebilirdi?

Öncelikle marka adının yani ATV’nin ticari ünvanını bulmak için kanalın internet sitesinde bulunan künyeye bakılabilir.

ATV’nin künyesinde ticari ünvanının “Turkuvaz Aktif Televizyon Prodüksiyon A.Ş” olduğu açıkça yer alıyor. Künyede yer alan yazışma adresi bilgisini daha sonraki aşamalar için akılda tutmak faydalı olacaktır. Eğer künyede açıkça ticari ünvanı yer almasaydı da, başka bir yol ile ATV markasını hangi şirketin tescillediğini bulmak mümkündü.

2- TürkPatent ile markayı tescilleyen şirketi sorgulamak

Bir marka adının ticari ünvanının internet sitesinden bulunamadığı durumlarda, TürkPatent’i kullanarak marka adını kimin tescillediğine erişilebiliyor. Araştırma turkpatent.gov.tr adresinin ana sayfasında sağ tarafta bulunan “Araştırma Yap” çubuğu ile gerçekleştirilebilir.

ATV için yapılan sorguda, marka isminin Turkuvaz Aktif Televizyon Prodüksiyon A.Ş tarafından tescillendiği görülüyor. Bu durum künyedeki bilgiyle de örtüşüyor. 

Ticari Ünvan Adı kullanılarak şirketlerin sahiplik yapısı, sermayesi, yönetim kurulu, devir, birleşme gibi işlemlerini bulmak mümkün. Bunun için kullanılabilecek iki resmi kaynaktan biri Ticaret Sicil Gazetesi, bir diğeri ise e-Devlet içinde yer alan MERSİS sistemi. Bu sistemlerle medya kuruluşlarının sahiplik yapılarını araştırmak da mümkün.

1- Ticaret Sicil Gazetesi

Ticaret Sicil Gazetesi, tüm ticari işletmelerin resmi kayıtlarına ulaşılabilen herkese açık bir kaynak. Türk Ticaret Kanunu’na göre şirketler; kuruluşu, sermaye artırımı, birleşme, bölünme, devir, tasfiye gibi işlemleri Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilan etmek zorunda.

Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan ilanları görüntülemek için sisteme kayıt olmak ya da giriş yapmak gerekiyor. Bu aşamada e-Devlet bilgileri kullanılarak sisteme giriş sağlanabiliyor. Siteye giriş yaptıktan sonra ilan görüntüleme kısmından istenen şirketin bilgileri görüntülenebilir. İlan görüntüleme kısmında bir şirketi görüntülemek için ihtiyaç duyulan bazı bilgiler var. Bunlar; şirketin ticari unvanının en az beş karakteri ya da ticaret sicil numarası ve kayıtlı olduğu sicil müdürlüğü.

ATV’nin ticari ünvanı olan “Turkuvaz Aktif Televizyon Prodüksiyon A.Ş” için araştırma yapmak istendiğinde, künyede yer alan adres bilgisi göz önünde bulundurularak şirketin kayıtlı olduğu sicil müdürlüğünün İstanbul’da olduğu tahmini yapılabilir. Bu arama sonucu şirketin adres değişikliği ilanından anonim şirket yönetim kurulu ilanına kadar pek çok bilgiye erişilebiliyor. Şirketin sicil numarası da bu aramada karşımıza çıkan bir diğer bilgi.

Adres değişikliği ilanına bakıldığında, Turkuvaz Aktif Televizyon Prodüksiyon A.Ş dışında birçok “Turkuvaz” içeren ilanın aynı adresle değiştirildiği görülüyor. Yani Turkuvaz kelimesinin geçtiği birçok farklı ticari ünvan aynı adrese bağlı. Bu da Turkuvaz Medya Grubu’nun diğer şirketlerinin ünvanlarını görüntülediğimizi gösteriyor. 

Şirketin yönetim ile ilgili ilanına bakıldığında, yönetim kurulunda yer alan kişilerin isimlerine ulaşılabiliyor. Listenin başında Turkuvaz Medya Grubu’nun sahibi Ömer Faruk Kalyoncu ve CEO’su Serhat Albayrak bulunuyor. Bununla birlikte yönetim kurulunda bulunan diğer tüm isimler de listeleniyor.

2- e-Devlet MERSİS

e-Devlet Kapısı’na giriş yapıldığında Ticari İşletme ve Sicil Sorgulama ekranı kullanılarak, Merkezi Sicil Kayıt Sistemi'nde kayıtlı bulunan firmalar içinde arama yapılabiliyor. Fakat e-Devlet üzerinden yapılacak aramalarda kelime araması kullanılmıyor. Sistemde arama yapabilmek için şirketin Mersis numarası, Vergi numarası ya da sicil numarasından birini bilmek gerekiyor. Bu aşamada Ticaret Sicil Gazetesi’ndeki ünvan sorgulama ekranı kullanılarak şirketin sicil numarası öğrenilebilir ve ardından e-Devlet üzerinden araştırma devam edilebilir.

Ticaret Sicil Gazetesi’nde yapılan aramada karşımıza çıkan sicil numarası ile yapılan arama sonucunda şirketin yetkililerinin listelendiği sayfaya ulaşılabiliyor. Bu sayfada da Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan isimler yer alıyor.

TürkPatent’ten şirketin hangi marka isimlerini tescillediğini görmek

Tüm bu araştırmalar sonucunda elde edilen ticari ünvan bilgileri ile TürkPatent’e tekrar dönerek, ticari ünvanların tescillediği başka marka isimlerini görüntülemek mümkün.

“Turkuvaz” kelime araması ile Turkuvaz Medya Grubu’na bağlı şirketlerin tescillediği diğer marka isimlerine ulaşılabilir. Medya şirketleri özelinde yapılan araştırmalarda, kanal isimleri görülebileceği gibi kanalda yayımlanan program ve dizilerin tescilleri de görüntülenebilir. 

Arama ayrıntılarına bakıldığında gözüken adres bilgisi, ticari ünvanın Turkuvaz Medya Grubu’na bağlı olup olmadığını direkt olarak gösterebilir. 

Yapılan bu araştırma adımları, internette yapılacak ek araştırmalarla genişletilebilse de, resmi kaynaklar medya kuruluşlarının sahiplik yapısını anlamada önemli bir role sahip. Ticaret Sicil Gazetesi, TürkPatent ve e-Devlet gibi platformlar, güvenilir veriler sunarak araştırmaların sağlam bir temele oturtulmasını sağlarken, medya sahipliği konusunda şeffaflık sunarak ve karmaşık ilişki ağlarını çözmeye yardımcı olur. Resmi kaynakların kullanımı, medyada tekelleşme gibi önemli konularda derinlemesine bilgi edinilmesine olanak tanır.