Türkiye'de Referandum Tarihi

Referandum ya da halkoylaması, vatandaşların herhangi bir siyasa hakkında yaptıkları oylamadır. Teorik olarak Rousseau’nun “egemenliğin devredilemezliği” ilkesine dayanır. Rousseau’ya göre halkın onamadığı hiçbir yasa geçerli değildir. Temsili demokrasilerde bunu gerçekleştirme yolunu da referandum açar. Çağdaş dönemin ilk referandum örneklerine 1778 ve 1780’de Massachusetts Anayasası’nın oylamaya sunulduğu ABD’de rastlanır.

Türkiye’de şimdiye kadar altı referandum yapılmıştır. Cumhuriyet tarihinin ilk referandum uygulaması 27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra oluşturulan Kurucu Meclis tarafından hazırlanan Anayasa için, 9 Temmuz 1961’de yapılmıştır. İkinci referandum ise yine bir askeri darbeden sonra hazırlanan 1982 Anayasası için, 7 Kasım 1982’de yapılmıştır. Bu iki referandum da askeri müdahaleler sonrasında kurucu meclisler ve askeri kanadın yapmış oldukları anayasaların oylanmasına dair referandumlar oldukları için kurucu referandumlardır.

1982 Anayasası’ndan önceki anayasalarda referandum kurumuna yer verilmemiştir. Bu anayasanın 175. maddesi anayasa değiştirilmesi, seçimlere ve halkoylamasına katılma ile ilgili hükümleri içerir. Maddenin referandumla ilgili kısmı ise şu şekildedir: