ABB Ödeneği Kestiği İçin Halk Otobüsleri Ücretsiz Seyahati Durdurma Kararı Aldı mı?

Geçtiğimiz haftalarda dolar kurundaki değişim ve ÖTV zammıyla beraber benzin ve motorin fiyatları 35 lirayı aşmıştı. Ulaşım maliyetlerine etki eden bu fiyat artışları birçok mal ve hizmette yaşanan zamlarla etkisini gösterdi. Artan maliyetler kontrollü bir şekilde fiyat belirlenen toplu taşıma ve taksi ücretlerine yansıtılsa da sektör paydaşları tarafından yeterli bulunmadı. Son haftalarda kamuoyunda öne çıkan tartışma ise 65 yaş ve üzerine uygulanan ücretsiz ulaşım imkanı. Özel halk otobüsleri meslek kuruluşları yetkilileri artan maliyet gerekçesiyle ücretsiz ulaşımın kısıtlı bir grup haricinde kaldırılmasının gerekliliğini kamuoyuna yaptıkları açıklamalarla belirtmişlerdi. Son tartışmalar ise kent içi ulaşımın belediyelerin sorumluluk sahası içinde bulunmasından dolayı özel halk otobüsü esnafı ve belediyelerin ana aktörler olarak gören yanlış bir algı üzerinden yürüyor. Halbuki ücretsiz seyahat imkanı kanunlarla düzenlenen ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle usul ve esasları belirlenen bir konu. 

Paylaşımdaki iddiada da Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na odaklanarak belediyenin halk otobüsü esnafına yaptığı ödemeyi geri çekmesi sonucu halk otobüslerinin 65 yaş üzeri yolcuları 15 Ekim’den itibaren ücretsiz taşımayacağını öne sürmüş. 

2013 yılında 4736 sayılı “Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Üretti̇kleri̇ Mal ve Hi̇zmet Tari̇feleri̇ ile Bazı Kanunlarda Deği̇şi̇kli̇k Yapılması Hakkında Kanun”a eklenen ek fıkrayla asgari %40 engelli vatandaşlar, ağır engelliler ile bir kişiyi geçmemek koşuluyla refakatçileri, gaziler, şehit ve gazi yakınları ve 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarına ücretsiz ulaşım imkanı yasalaştı. 2014’te Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle de usul ve esaslar belirlendi. Bu yasal düzenlemelerle birlikte vatandaşların ücretsiz seyahat hakkından yararlanabilmeleri için belediyelere ve araç sahiplerine zorunluluk getirildi. 

Ücretsiz seyahat imkanı ile birlikte belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracına ve deniz ulaşım aracı bulunan işletmelere Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesine konulan ödeneğini alma hakkı tanındı. Belediyeler aracılığıyla her ay gelir desteği ödemesi yapılacağı kararlaştırıldı. 

24 Mayıs 2023 tarihinde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ücretsiz şehir içi ulaşım için yapılan gelir desteği ödemelerini artırdığını duyurdu. Buna göre, şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir özel denizyolu ulaşımı aracı için aylık 2250 TL olan destek ödemesi miktarı 3375 TL’ye, Ankara ve İstanbul büyükşehir belediyelerinde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracına ödenen aylık 2992,5 TL destek 4500 TL’ye, büyükşehir belediyesi olan diğer illerde ise 2250 TL destek 3375 TL’ye yükseltildi. 

17 Ağustos’ta sosyal medyada Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin özel halk otobüslerine verilen ücretsiz kart ödeneğini geri çektiği iddiası kısa süre içinde yayıldı. Ankara Büyükşehir Belediyesi konuya ilişkin bir açıklama metni yayınladı. Açıklamada, “Bazı art niyetli kişiler, Ankara Büyükşehir Belediyesinin otobüs ve metrolarda 65 yaş üstü vatandaşlarımızın ücretsiz kartlarını iptal etme kararı aldığını yaymaktadır.  Bu yalandır. Ücretsiz taşıma yetkisi kanunla belirlenmektedir. Belediyemizin böyle bir kararı bulunmamaktadır. ÖZEL Halk Otobüsleri, kötü ekonomi, artan maliyetler ve mazot fiyatları nedeniyle TÜM TÜRKİYE’DE ücretsiz taşıma hizmetini Ekim ayında durdurma kararı almıştır. ÖZEL Halk Otobüsleri, ücretsiz taşıma karşılığında talep ettikleri destekleri Bakanlıklardan alırlarsa bu kararı uygulamayacaktır. Bu kararın Ankara Büyükşehir Belediyesi ile ilgisi bulunmamaktadır.” ifadelerini kullandı. Bu açıklamada söz konusu ödeneğin geri çekilmesine ilişkin bir kararları olmadığını altı çizildi.

İlk olarak 22 Temmuz 2023 tarihinde Burdur Özel Halk Otobüsleri Kooperatifi, “Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÖTV zammı ile akaryakıttaki fiyat artışı sonrası ilimizde toplu taşımanın sürdürülebilirliği için yaptığımız hesaplamalar ile gerekli tutarın 20,00 TL olduğunda ancak giderlerimiz ve taşıma maliyeti karşılandığı görülmüştür. Kooperatif olarak gelirimizi artırmanın yolunun sürekli yüksek zamlar istemek değil ücretsiz taşımaya son vermek olduğu kanaatine vardık. Yaptığımız hesaplamada günlük tüm çalışan araçların cihaz cirosunu taşıdığımız ücretli ve ücretsiz yolcu sayısına böldüğümüzde yolcu taşıma kişi başına ortalama 6,08 TL olmaktadır. Toplu taşıma ücretlerine yapılacak olan zam toplu taşımayı ücretsiz kullanım yapanlara ve suistimal edenlere yansıtmamakta sürekli olarak ücretini ödeyen kişileri zor durumda bırakmaktadır." ifadelerini kullandı. 

23 Temmuz 2023 tarihinde ise ikinci bir açıklama, Tüm Özel Halk Otobüsleri Birliği’nden geldi. Açıklamada, ücretsiz binişlere ilişkin tarafları memnun edici bir düzenleme olmaması durumunda 15 Ekim’de tüm illerde ücretsiz binişlerin kaldırılması kararı aldıklarının altı çizildi. Tüm Özel Halk Otobüsleri Birliği Başkanı Ercan Soydaş yaptığı basın açıklamasında, “Özel halk otobüsleri kuruluşundan beri şehit yakını, gazileri, emniyet ve basın mensuplarını zaten ücretsiz taşıyor. Bizim üzüldüğümüz konu hep bu ücretsiz taşımayla anılmak. Bununla ilgili bir açıklama yaptığımızda kamuoyundan ciddi bir tepki alıyoruz. Neden 15 Ekim diye bir karar aldık... Bu tip taleplerde kanun düzenlemesi gerekiyor. Ben başta Cumhurbaşkanımız olmak üzere ilgili bakanlıkların bu sese kulak vereceğine inanıyorum.” ifadelerini kullandı. 

Bir Twitter hesabı tarafından yapılan paylaşımda Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin özel halk otobüslerine verdiği ücretsiz kart ödemesini geri çektiği iddia edilmişti. Ankara Büyükşehir Belediyesi ücretsiz taşıma yetkisinin kanunla belirlendiğini ve ödemenin geri çekilmesine ilişkin bir kararlarının bulunmadığını açıkladı. Yönetmelik incelendiğinde de söz konusu ödeneğin Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından belediyelere verildiği ve belediyelerin görevlerinin işletmecilere ödeneği vermek olduğu net bir şekilde anlaşılıyor.