Sinema ve Dizi Oyuncularının Sorunları

Türkiye’de dizi oyuncularının setlerdeki ağır çalışma koşulları konusu özellikle 2013 yılında görünürlük kazanmıştı. Toplu eylemlerde uzun çalışma saatlerinden şikâyet eden dizi emekçileri, 2010 yılında “Yerli Dizi Yersiz Uzun!” sloganıyla seslerini duyurmaya çalışmışlardı. Oyunculuk sektöründe çalışanların karşılaştıkları temel sorunlara çözüm arayışları için örgütlü mücadelenin önemli dönüm noktalarından birisi ise 29 Mart 2011 tarihinde, Türkiye’nin ilk oyuncu sendikası olan Oyuncular Sendikası’nın kurulması ile oldu. Bu içerikte Oyuncular Sendikası’nın yürüttüğü kampanyalar üzerinden Türkiye’de sinema ve dizi oyuncularının yaşadıkları temel sorunları gündeme getirmeyi amaçladık. Oyuncular Sendikası’nın faaliyetlerini yakından incelemek için resmi sitelerini ziyaret edebilirsiniz.

Oyuncuların 4A Mücadelesi

Oyuncular Sendikası, en önemli amacı ve kurulma sebebini oyuncuların yanlış sigorta tipi üzerinden çalıştırılmaları olarak tanımlıyor. Bir işverene bağlı olarak ve işverenin beklentileri doğrultusunda çalışan oyuncuların hizmet akdi (4A) ile işçi statüsünde çalıştırılmaları gerekirken, çoğu zaman mali kaygılar güden işverenin baskısıyla serbest meslek sahibi bağ-kurlu (4b) statüsünde çalışmak durumunda kalıyorlar. Konuyla ilgili olarak 2011-2012 yıllarında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın da katıldığı 3 koordinasyon toplantısı düzenlendi. Toplantıların neticesinde oyuncuların tartışmasız biçimde 4A statüsünde çalışmaları gerektiği kabul edildi. Ancak yasal olarak hakkı tanınan oyuncular, uygulama ve denetleme sürecindeki eksiklikler nedeniyle hala konuyla ilgili mağduriyet yaşamaya devam ediyorlar.

Oyuncular Sendikası’nın mücadelesine uluslararası çapta da destek var. Uluslararası Aktörler Federasyonu’nun (FIA) Avrupa birimi EuroFIA, 12 Kasım 2013 tarihli toplantısında serbest çalışan adı altında güvencesizleştirilmeye çalışılan oyuncular için Avrupa Birliği çapında kanuni düzenlemeler yapılması adına 28 Kasım 2013 tarihinde ortak karar alarak, Oyuncular Sendikası’na açık desteklerini belirtmiş oldular.

Oyuncular Sendikası’nın temel hedefi olan oyuncuların işverenleri tarafından sigortalanması konusunda atılan adımlar sonucunda, 22 Şubat 2013 tarihinde SGK bir genelge yayınladı. Bu genelge ile oyuncuların işverenleri olan yapımcılar tarafından 4A’lı olarak sigortalanması fiili hale gelmiş oldu. Ayrıca oyuncuların pratikte nasıl 4A’lı olacağı yayınlanan bu genelge ile tescillenmiş oldu. Ancak Çalışma Bakanlığı gerekli denetimleri yapmadığı için, oyuncular hala işverenleri tarafından  Serbest Meslek Makbuzu açmaya zorlanıyor.

“Bu Sette Çocuk Var!”

Oyuncular Sendikası’nın önemli kampanyalarından birisi de çocuk oyuncuların çalışma koşullarının iyileştirilmesi üzerine geliştirilmiş. Dizi ve film setlerinde, çocukların da yetişkinlerle aynı koşullarda çalıştırılmaları sorununa dikkat çeken kampanyanın en önemli hedefi, çocuk oyuncuların çalışma koşullarını yaş ve gelişimlerine göre düzenleyen özel bir yasa/yönetmelik çalışmasını hayata geçirmek. Sendika’nın hukuk birimi konuyla ilgili uluslararası sözleşmeleri inceleyerek çocuk oyuncuların sahip olması gereken asgari standartları belirlemeye çalışmış.

Başarılı geçen kampanya sonucunda çocuk oyuncularla ilgili İş Kanunu 71. Maddeye ilişkin kanun değişikliği, 23 Nisan 2015 Perşembe tarihli, 29335 Sayılı Resmî Gazetede yayınlandı. Ancak henüz yürürlüğe girmeyen yönetmelikle ilgili bir takım sıkıntılar bulunuyor. Bu sıkıntıların başında ilk taslakta “0-3 yaş arası çalıştırılamaz” ilkesinin son taslakta 0-3 aya kadar indirilmiş olması geliyor. Oyuncular Sendikası, uzmanlarla yapılan görüşmelerde 0-3 yaşın çocuk gelişimi açısından en önemli yaş aralığı olduğunu öğrendiklerini, bu nedenle son tasarıdaki 0-3 ay aralığı ibaresine şerh düştüklerini belirtiyor.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kampanyası

Sendikanın önem verdiği kampanyalarından birisi de dizi ve film setlerinde yaşanan iş kazalarını en aza indirmek üzere alınacak tedbirlerin arttırılmasına yönelik, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği kampanyası. Mevcut düzenlemede çalışma ortamları tehlike potansiyeline göre az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olmak üzere üç gruba ayrılıyor. Oyuncular Sendikası’nın çalışmaları neticesinde 22 Ocak 2015 tarihinde gerçekleştirilen Tehlike Sınıfı Komisyonu toplantısında setler “az tehlikeli” sınıftan “tehlikeli” sınıfa alındı. Bu karar 19 Şubat 2015 tarihli, 29272 sayılı Resmi Gazete’de yayınlandı. Ancak Sendika mevzuat ve uygulama konularında hala eksiklikler olduğunu belirtiyor.