2024'te Net Asgari Ücret: 17.002 TL

Türkiye'de milyonlarca çalışanı yakından ilgilendiren karar 27 Aralıkta açıklandı ve Ocak 2024’ten geçerli olacak net asgari ücret 17.002 TL olarak belirlendi. Mevcut asgari ücrete göre artış oranı %49,1 olurken Ocak 2023'te belirlenen asgari ücrete göre artış oranı ise %99,9 ise olarak gerçekleşti. 

Asgari ücret Türkiye'de birçok çalışanın ödemelerinde referans değer olması açısından önem taşıyor. Fakat yıllar içinde asgari ücret giderek daha fazla çalışanı doğrudan etkileyen bir ücret haline geldi. Asgari ücretle çalışan kişi sayısına dair resmi bir veri olmamakla birlikte Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi’nin (DİSK-AR) derlediği TÜİK verilerine göre 2022’de asgari ücretin %110’u ve altında ücret alan çalışan oranı %38,4. 2002’de ise çalışanların üçte biri bu seviyelerde ücret kazanıyordu. Asgari ücretin iki katından fazla ücret alan çalışan oranı ise 2002’de %40,1 iken 2022’de %18,1’e geriledi. Yani, çalışanların ücretleri giderek asgari ücret seviyelerine yaklaşıyor. 

TÜİK’in kazanç yapısı verileri de eğilim olarak DİSK-AR’ın çıkarımını doğrular nitelikte. 2006’da aylık brüt asgari ücretin yaklaşık 2,1 katı seviyelerindeki brüt ortalama ücret 2022’de 1,9 kat seviyelerine inmiş durumda. DİSK-AR’ın yine TÜİK verileri üzerinden hesaplamalarına göre ise hanehalkı aylık fert ücret geliri 2006’da asgari ücretin 2,3 katı iken 2021’de 1,7 katına inmiş durumda.

Karşılaştırma olması açısından AB ülkelerinden asgari ücretle çalışan oranı çoğunlukla %5-10 seviyelerinde gerçekleşiyor. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) en güncel 2018 tarihli araştırmasında asgari ücretin %105’inin altında ücret alan çalışan oranının en yüksek olduğu ülke %15,3 ile Slovenya. Türkiye’de asgari ücretin %105’inin altında ücret alan çalışan oranı ise %37,5. 

Asgari ücret tespit edilirken etkili en önemli değişkenlerden biri fiyat düzeylerindeki değişim. Özellikle 2021’in sonlarından itibaren kendini gösteren yüksek enflasyon oranları asgari ücrete yapılan artışların kısa sürede erimesine neden olmuştu. Bir başka deyişle, asgari ücrete önemli bir artış oranı yapılsa da reelde asgari ücret kısa sürede eski alım gücüne hatta bazı durumlarda o değerin de altına düşebiliyor. Asgari ücret geçtiğimiz 20 yılda nominal olarak 50 katına çıkmış durumda. Fakat bu artışı enflasyondan arındırdığımızda Ocak 2003’ten Aralık 2023’e asgari ücretin reel olarak 2,5 katına çıktığını görüyoruz. Üstelik TÜİK verileri bu reel artışın asgari ücret üzerinden ücretleri yukarıya itmesinden çok asgari ücrete yaklaştırdığını gösteriyor. 

2003 baz yıl olarak alındığında asgari ücret 20 yılda reel olarak 3 katına çıktı. Asgari ücretin reelde iki katına çıkması ise 2016 yılında yapılan artışla mümkün olabildi. 

Yıllık ABD dolarının TL değeri ortalamalarına göre mevcut asgari ücret 419 dolar seviyelerinde. Bu da son 20 yılda %178’e varan bir artışı gösteriyor. Fakat 2003 bazlı ABD doları üzerinde gerçekleşen enflasyonu da dikkat aldığımızda 2003’ten bu yana olan reel artış %68’de kalıyor.

TÜİK endeksine göre Ocak 2021’den bu yana asgari ücret reelde %14,6’lık bir artış gösterdi. Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) verilerine göre ise aynı dönemde reel erime %56’yı buluyor. 

Ulusal asgari ücret düzenlemesi olan Avrupa ülkeleri arasında asgari ücretin 2500 euroyu geçtiği Lüksemburg başı çekiyor. Almanya, Hollanda, Belçika, İrlanda, Fransa, İspanya ve Slovenya asgari ücretin 1000 euro üzerinde olduğu ülkeler. Eurostat’ın kapsadığı ülkeler arasında asgari ücretin 500 euronun altında olduğu 4 ülke bulunuyor. Bunlar Türkiye, Sırbistan, Bulgaristan ve Arnavutluk. 

2022 için açıklanan il bazında GSYİH verileri dikkate alındığında asgari ücret ortalamada kişi başına düşen gelirin yarısına tekabül ediyor. Fakat  iller bazında dengesizlik dikkat çekici bir sonuç olarak ortaya çıkıyor. Kocaeli ve İstanbul’da kişi başına düşen gelir asgari ücretin 5 katına yaklaşırken Ankara’da 4 katına Manisa’da ise 3 katına tekabül ediyor. 38 ilde kişi başına düşen gelir asgari ücretin iki katından az. 2022’de Van ve Ağrı’da kişi başına düşen gelir asgari ücretten daha az olarak gerçekleşti.