2018 yılında elektriğe işyerlerinde yüzde 50, evlerde yüzde 40; doğalgazda ise, işyerlerinde yüzde 48, evlerde yüzde 30 zam yapıldı.
Doğalgaz ve Elektriğe Gelen Zamlar
CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım, TBMM’de düzenlediği basın toplantısında ülkedeki ekonomik gelişmeleri değerlendirdi. Enflasyon verilerinin 2018 yılında çok yüksek değerlerde seyrettiğine ve artan zamlara değinen Yalım, elektrik ve doğalgazdan alınan KDV oranlarının düşürülmesi için kanun teklifi sundu. Özkan Yalım, halkın ana giderlerini oluşturduğunu söylediği bu kalemlerdeki zam oranlarına vurgu yaparak, “2018 yılında elektriğe işyerlerinde %50, evlerde %40; doğalgazda, işyerlerinde %48, evlerde %30 zam yapıldı” iddiasında bulundu.
2018 yılında elektriğe ve doğalgaza farklı zamanlarda yapılan zam oranlarını ayrı ayrı inceleyerek ve yıl içerisinde yapılan toplam zam oranını hesaplayarak bu iddianın doğruluk kontrolünü sağlayabiliyoruz. Bu yıl Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) elektrikte ilk zammı 1 Ocak 2018 itibariyle gerçekleştirmiş ve konutlarda kullanılan elektriğe %8,8 ve sanayi ve ticarethanelerdeki elektriğe %8,4 zam kararı almıştı. Yeni yıl ile gelen zammın ardından Resmî Gazete’de yayımlanan karar ile 1 Nisan 2018 tarihinden itibaren geçerli olan bir zam daha yapılmış ve konutlardaki elektrik birim fiyatı %2,9, küçük sanayilerdeki elektrik %2,1 ve büyük sanayilerdeki elektrik %4,6 zamlanmıştı. Kurdaki artışlara bağlı olarak yükselen maliyet artışları ağustos ayında da enerji fiyatlarına yansıtılmış ve Ağustos 2018’de konut elektrik fiyatlarında %9,6, sanayide kullanılan elektrikte ise %14 zam kararı alınmıştı.
Son olarak, elektrik fiyatlarında 1 Ekim 2018 tarihli zam ile bir düzenleme daha yapılmış ve konut için %9, sanayi için %18,5 oranında zam uygulanmıştı. Geçtiğimiz yıl sonunda meskende yaklaşık 22 kuruş/kwh olan tek zamanlı vergiler ve fonlar hariç alçak gerilim elektrik birim fiyatı, 1 Ekim 2018 itibariyle yaklaşık 34,5 kuruş/kw‘ye ulaştı. Bu da, 2018 yılında meskenlere Özkan Yalım’ın iddia ettiğinden çok daha yüksek olarak %56,8’lik bir elektrik zammı yapıldığını gösteriyor. Aynı zaman dilimi içerisinde aynı elektrik tipinin ticarethanelerde kullanım fiyatı da 21,6 kuruş/kwh’ iken Ekim 2018 itibariyle bu fiyat 43,4 kuruş/kwh’a yükseldi. Bu da gerçekte Özkan Yalım’ın iddiasının çok üzerinde, tam %100,9’luk bir artışın yaşandığını gösteriyor.
İddiada yer alan sayıların 1 Ocak itibariyle fiyatta yaşanan zam oranları üzerinden yıl içerisindeki artışı hesaplamış olması muhtemel. Ancak biz, yeni yılda yapılan ilk zammı da hesaba katıp 2017’de geçerli olan son tarife ile güncel fiyatı karşılaştırarak bir senelik farkı hesaplamanın daha doğru olacağını düşündük.
Doğalgaza bir yıllık bir süreçte yapılan zamlarda da elektriğe benzer bir durum söz konusu. Aşağıdaki tablodan 2018 yılı doğalgaza gelen zam oranlarını görmek mümkün.
Doğalgaz birim fiyatının seyrini görmek için dogalgaz.com.tr’de yer alan aylara göre konut ve sanayi yakıt fiyatlarını gösteren tablolardan yararlandık. Doğalgaz şehirlere göre farklı fiyatlandırmalara tabii tutulduğu için iddianın bu kısmının analizinde İstanbul ilini seçerek İstanbul’a gaz dağıtımdan sorumlu İGDAŞ’ın ilgili dönemler için geçerli fiyat tarifesini baz almak istedik. Ancak, İGDAŞ’ın kendi sitesinde önceki dönemlere ilişkin tarifelere sitede verilen hata kaynaklı olarak ulaşılamıyor. Bu sebeple İGDAŞ’ın kendi açıkladığı veriler yerine dogalgaz.com.tr’de derlenen tabloda yer alan sayıları kullandık.
Konutta kullanılan doğalgaz Aralık 2017’de 1,12 TL/ m³ üzerinden fiyatlandırılıyorken 2018 Aralık itibariyle bu birim fiyat 1,48 TL/ m³’e çıkmış. Aradaki artış hemen hemen Özkan Yalım’ın iddiasındakiyle tam olarak örtüşmekle beraber yaklaşık %32,1 olarak ölçülüyor. Sanayide kullanılan doğalgazın fiyatlandırmasında ise daha büyük bir artış yaşanmış. Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi’nin (BOTAŞ) tarifesine göre Türkiye’de 300.000 m³/yıl altında doğalgaz tüketimi için birim fiyat bir sene içerisinde %28,6, 300.000 m³/yıl üzeri doğalgaz tüketimi için ise %89 artmış.
Özkan Yalım’ın iddiasında dile getirdiği sayılar tam olarak bizim ulaşabildiğimiz hesaplarla örtüşmese de hem doğalgazda hem de elektrikte 2018 yılında uygulanan farklı zamlarla birlikte çok ciddi bir fiyat artışına gidildiği sonucuna ulaşılabiliyor. Hem şehirlerde farklı fiyatlandırmalar yapılması hem de farklı kullanım ölçütlerine göre farklı birim fiyatlarının oluşuyor olması sonucu değiştirmemekle beraber, Yalım’ın kullandığı sayılara tam olarak ulaşamamamıza sebebiyet vermiş olabilir.