Makroekonomik Göstergeler Nasıl Değişti?

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak 30 Eylül 2019 tarihinde üç yıllık yeni ekonomi programını açıkladı. Yapmış olduğu konuşmada Türkiye’nin 2020, 2021 ve 2022 yıllarındaki büyüme, dış ticaret, işsizlik, faiz ve enflasyon gibi ekonomik hedeflerini açıklayan Albayrak ayrıca makroekonomik göstergelerin hemen hemen hepsinde kur ataklarının yaşandığı 2018 yılı ağustos ayının öncesine, o sürece ve döneme gelindiğini iddia etti. 

Biz de Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın bu iddiasını analiz ederken TÜİK ve TCMB tarafından hem Ağustos 2018 öncesindeki verileri hem de 2019’da yayınlanan en güncel makroekonomik verileri inceledik.

Temmuz 2018’deki Makroekonomik Göstergelerin Çoğuna Ulaşmış Değil

GSYH, işsizlik, enflasyon, faiz oranı, dış ticaret gibi ana başlıkların yanında incelediğimiz diğer makroekonomik veriler ise döviz kurları, çeşitli güven endeksleri, sanayi üretim endeksi, merkezi yönetim bütçe açığı ve TCMB rezervleri oldu. Makroekonomik göstergeleri kur ataklarının yaşandığı Ağustos 2018’den bir önceki ay olan Temmuz 2018 ile 2019 yılının en güncel verileriyle karşılaştırdığımız zaman birçok göstergede Temmuz 2018 rakamlarının gerisinde kalındığı görüldü. 

Temmuz 2018 rakamlarının gerisinde kalan veriler ise özellikle 2018 ve 2019 yıllarının ilk iki çeyreğindeki GSYH ve artan işsizlik oranları oldu. 2018 yılının ilk iki çeyreğinde toplam 413 milyar $ olarak açıklanan GSYH, 2019’un ilk 2 çeyreğinde ise 346 milyar $’la 2018 yılının oldukça altında gerçekleşti. Türkiye de kamuoyunda emtia fiyatlarının yüksek olmasıyla beraber en büyük problem olduğu düşünülen konuların başında gelen işsizlikte ise durum geçtiğimiz yılın temmuz ayından oldukça farklı. Temmuz 2018’de %10,8 olan Türkiye’deki işsizlik oranı Haziran 2019’da ise %13’e çıktı. Buna ek olarak tarım dışı işsizlik ve genç işsizlik oranları da geçtiğimiz yılın temmuz ayından oldukça fazla gerçekleşti.

Güven Endeksleri de Hala Geçtiğimiz Yılın Temmuz Ayının Rakamlarıyla Aynı Değil

Makroekonomik göstergelerin içinde yer alan ekonomik güven endeksi, tüketici güven endeksi ve sektörel güven endekslerini incelediğimizde ise geçen yılın temmuz ayına göre Eylül 2019 verileri oldukça geride. Temmuz 2018’de 72,7 olan tüketici güven endeksi Eylül 2019’da 55,8 olarak açıklandı. Aynı tarihlerde ekonomik güven endeksi de 95,1 puandan 86 puana geriledi. Ayrıca hizmet, perakende ticaret ve inşaat olarak üç ayrı başlıkla açıklanan sektörel güven endeksinden hizmet sektörü güven endeksi 91,9’dan 89,3’e gerilerken, inşaat sektörü de 77,1 puandan 60,1’e düştü. Perakende ticaret sektörü güven endeksi ise diğerlerinden farklı olarak 97,3’ten 97,6’ya yükseldi. Ayrıca azalan bir diğer endeks ise sanayi üretim endeksi oldu. Geçtiğimiz yılın temmuz ayında 118,7 olan sanayi üreti endeksi, bu yılın temmuz ayında 117’ye geriledi.

Bütçe Açığı da Geçen Seneden Daha Yüksek Durumda

TCMB merkezi yönetim bütçe gelir ve giderlerini iki yıl için de ocak ve ağustos ayları arasında incelediğimizde ise bu yıl geçen yıla göre bütçe gelirleri artmış olsa da giderlerin gelirlerden daha fazla artış gösterdiği görülüyor. 2018 yılında ağustos ayına kadar 486 milyar TL bütçe geliri varken 536 milyar TL bütçe gideri bulunuyordu. Bu sene ise 9 aylık bu periyotta bütçe geliri geçen seneye göre 105 milyar TL artarak 591 milyar TL’ye, bütçe gideri ise 122 milyar TL artışla 659 milyar TL’ye çıktı. Sonuç olarak ise merkezi yönetim bütçe açığı geçen yıl 9 ayda yaklaşık 51 milyar TL iken bu yıl 9 ayda 68,1 TL’ye yükselmiş durumda.

Enflasyon oranı, TCMB 1 haftalık repo faiz oranı ve dış ticaret rakamlarının ise döviz kurlarının oldukça artmaya başladığı Ağustos 2018’in öncesine gerilemeye başladığını söyleyebiliriz. Öncelikle Ağustos 2019’da %15,01 olarak açıklanan enflasyon, Berat Albayrak’ın da konuşmasında yer verdiği gibi Ağustos 2018 öncesine gerilemiş durumda. Her ne kadar bazı ekonomistler yazılarında bu enflasyon oranlarının düşük gelmesinin sebebinin baz etkisi olarak gördüklerini belirtseler de bu yıl açıklanan en güncel enflasyon Temmuz 2018’deki %15,85’lik enflasyon oranından daha düşük.

Berat Albayrak’ın YEP konuşmasında belki de üstünde en çok durduğu konu olan Türkiye’deki dış ticarette ise rakamlar geçen yılın aynı dönemine göre daha iyi gözüküyor. Özellikle ihracat rakamlarındaki artış ve ithalatta yaşanan azalma ile düşen dış ticaret açığı da bunun göstergesi. Geçen yılın ilk 8 ayında 108,5 milyar $ olan ihracat, bu yılın ilk 8 ayında 111,3 milyar $’a yükseldi. Yükselen döviz kurlarından en çok etkilenen göstergelerden biri olan Türkiye’deki ithalat ise geçen yıl 8 ayda toplam 157,8 milyar $ iken bu yıl 8 ayda toplam 111,3 milyar $’a düştü. Bu rakamlara bağlı olarak Türkiye’deki dış ticaret açığı ise geçen yılın 8 aylık diliminde 49,3 milyar $ iken bu yıl aynı süre zarfında 20,6 milyar $’ düşmüş durumda.

TCMB tarafından açıklanan 1 haftalık repo faizi oranları da Ağustos 2018 öncesi dönemdekilerin daha düşük seviyede yer alıyor. Özellikle bir dönem %24’lere kadar yükselen faiz oranları son iki Merkez Bankası toplantısında alınan kararlarla beraber %16,5’e düşürüldü. Buna ek olarak bir diğer makroekonomik gösterge olan TCMB rezervleri de geçen yılın temmuz ayında toplam 100,7 milyar $ iken bu yılın ağustos ayında 101,6 milyar $’a yükseldi. 

Sonuç olarak Ağustos 2018’den önceki döneme göre enflasyon, faiz oranı ve dış ticaret gibi makroekonomik göstergeler daha pozitif olsa da; GSYH, işsizlik, döviz kurları, bütçe açığı, sanayi üretim endeksi, ekonomik güven endeksi, tüketici güven endeksi ve sektörel güven endeksleri gibi göstergeler daha negatiftir.