Meclis Başkanı'nın Laiklik Çıkışı Tartışılıyor

Meclis Başkanı'nın Laiklik Çıkışı Tartışılıyor

Meclis Başkanı İsmail Kahraman, İslam Ülkeleri Akademisyen ve Yazarlar Birliği AY-BİR'in düzenlediği Yeni Türkiye Konferansları’nın altıncısında, "Yeni Türkiye ve Yeni Anayasa" konulu bir konferans verdi. Kahraman mevcut anayasadaki eksikliklere dikkat çekerek yeni anayasada olması gerekenlerle ilgili ipuçları verdi. Dünyada sadece Fransa, İrlanda ve Türkiye anayasalarında laikliğin yer aldığını iddia eden Kahraman, yeni anayasada laikliğin olmaması gerektiğini söyledi.
 

Laiklik mi Sekülerlik mi?

Kahraman’ın laiklik anayasada olmasın çıkışı yeni anayasa tartışmalarını da yeni bir boyuta taşıdı. Laiklik, Türkiye anayasalarında 1937’den beri geçen bir kavram ve devlet ile din ilişkileri bu kavram üzerinden yıllardır şekilleniyor. Basitçe din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması olarak bilinen laiklik, siyasi alandaki uygulamaları düşünüldüğünde o kadar da kolay tanımlanabilecek bir kavram değil. Tartışmalar dikkate alındığında bir ayrım noktasına vurgu yapmak gerekiyor. Türkiye’deki laiklik, Fransa’daki “laicite” kavramından geliyor. Genel amaçlı sözlüklerde, gerek Fransızca laicite, gerekse de Türkçe’deki laiklik, İngilizce’ye “secularism” olarak çevriliyor. Fakat şeklen eşdeğer gözüken bu kavramlar tarihsel uygulamaları açısından farklılıklar içeriyor. Literatürde laiklik ve sekülerizm dine yönelik uygulanacak devlet politikaları için iki farklı yaklaşım olarak tartışılmakta. Sekülerizm, dinin ve dini sembollerin kamusal alandaki görünürlüğüne daha hoşgörülü ve dini alana karışmada daha pasif politikaları öngören bir kavram olarak tanımlanırken; laiklik, devletin dini ve dini sembolleri sadece özel hayatta tutmak için daha aktif politikaları gütmesini salık veren bir prensip olarak öne çıkıyor.

Bu noktayı dikkate alarak Kahraman’ın iddiasını incelediğimizde Türkiye ve Fransa’da anayasaların orijinal dillerinde laiklik kavramı geçiyor.

MADDE 2.

Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

Article 1er

La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale. Elle assure l'égalité devant la loi de tous les citoyens sans distinction d'origine, de race ou de religion. Elle respecte toutes les croyances. Son organisation est décentralisée. La loi favorise l'égal accès des femmes et des hommes aux mandats électoraux et fonctions électives, ainsi qu'aux responsabilités professionnelles et sociales.

Fakat bu anayasaların İngilizce resmi çevirilerinde “laik” ibaresinin “secular” olarak çevrildiğini de hatırlatalım. Kısacası, sekülerizm ve laikliğin arasındaki fark anayasa yazım diline yansımamış.

Kahraman’ın örnek verdiği üçüncü ülke olan İrlanda anayasasında ise ne laiklik ne de sekülerizm kavramı kullanılmış. Ancak 1973 yılında kabul edilen bir madde, Katolik Kilisesinin ve diğer dini kurumların özel pozisyonlarını anayasadan kaldırmıştır.

Kahraman’ın iddiasının temel kısmı Türkiye, Fransa ve İrlanda haricinde laiklik kavramının diğer ülke anayasalarında geçmediği üzerindeydi. Bu iddiayı değerlendirmek için diğer ülke anayasalarına göz gezdirdiğimizde, İngilizce çevirilerinde Hindistan, Bangladeş ve Angola anayasalarında “secular” kelimesinin geçtiğini gördük.

Angola Anayasası’nın orjinal dili olan Portekizcesinde ise “secular” olarak çevrilen kısım “laico”, yani laik kavramına atıfta bulunmuş.

Artigo 10.º

(Estado laico)

1. A República de Angola é um Estado laico, havendo separação entre o Estado e as igrejas, nos termos da lei. 

Özetle, sekülerizm ve laiklik kavramlarına ayrı ayrı bakıldığında bile laiklik kavramı sadece Türkiye ve Fransa anayasalarında yer almıyor.

Genel değerlendirmede, Meclis Başkanı İsmail Kahraman’ın iddiasında doğruluk payı yoktur.