İhracat ve İthalatın Dengelenme Sürecinde Türkiye Ekonomisi Küçülmedi mi?

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak 30 Eylül 2019 Pazartesi günü düzenlediği basın toplantısında üç yıllık Yeni Ekonomi Programı’nı (YEP) açıkladı. Konuşmasında Türkiye’nin güncel ekonomik durumuna da değinen Albayrak, Türkiye’de ihracatın arttığını ve ithalatın azaldığını belirtirken “ciddi bir dengelenme sürecinde Türkiye küçülmedi, çeyreklik bazda son iki büyüme rakamı da bunu net bir biçimde ortaya koydu.” dedi. 

Ekonominin büyümesine ya da küçülmesine ilişkin sözleri sıkça duyuyoruz. Söz konusu büyüme ve küçülme oranları; gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) üzerinden yapılan bir değerlendirme sonucu elde ediliyor. TÜİK, zincirlenmiş hacim endeksleriyle birlikte GSYH’yi inceleyerek yılın her çeyreğinde GSYH’deki değişim oranlarını açıklıyor. Bu değişim oranlarına bakarak ekonominin büyümesine ya da küçülmesine ilişkin bilgilere ulaşıyoruz.

Hazine ve Maliye Bakanı Albayrak’ın konuşmasında değindiği Türkiye’nin ithalatına ve ihracatına ilişkin en güncel veriler, 2019’un Ağustos ayına ait. Bu nedenle biz de 2018 ve 2019 yıllarının ilk sekiz aylarını baz alarak bir değerlendirme yaptık. 

Bu doğrultuda 2018 ve 2019 yıllarının ilk sekiz aylarını kıyasladığımızda, ihracatta %2,6’lık bir artışa rastlarken ithalatta %16,4’lük bir azalma karşımıza çıkıyor. Buna paralel olarak dış ticaret dengesi incelendiğinde; 2019’un ilk sekiz ayında 49 milyar 284 milyon dolar olan dış ticaret açığının, 2019’un ilk sekiz ayında 20 milyar 581 milyon dolar olarak gerçekleştiği görülüyor. Bir başka deyişle ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2018’in ilk sekiz ayında %68,8 iken 2019’un aynı döneminde %84,4 olarak gerçekleşti. 

Bu veriler ışığında, geçen yılın aynı dönemine göre ihracatın arttığını ancak ithalatın azaldığını söylemek mümkün.

Öte yandan, daha önce de belirttiğimiz üzere; ekonomide büyüme ya da küçülme gibi nitelemeler, GSYH’deki değişim oranına göre yapılıyor. Bakan Albayrak’ın iddiasında yer verdiği çeyrek bazda büyüme oranlarına baktığımızda, 2018’in son çeyreğinden beri GSYH’de zincirlenmiş hacim endeksi olarak bir azalma yaşandığını görüyoruz. Tabloda da yer aldığı üzere; gayrisafi yurt içi hasıla 2019’un ilk çeyreğinde %2,4, 2. çeyreğinde ise %1,5 oranında azaldı. Bir başka ifadeyle, 2018’in son çeyreğinden beri Türkiye ekonomisi küçülüyor.

Genel bir değerlendirmede Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın ifade ettiği gibi ihracatta yaşanan artış ile ithalatta gerçekleşen azalma sonucunda dış ticaret dengesinde bir iyileşme olduğu söylenebilir. Ancak ekonominin büyümesine ve küçülmesine ilişkin değerlendirmeler GSYH üzerinden yapıldığı için Türkiye’nin son iki çeyrekte küçülmediğini söylemek mümkün değil. Bakan Albayrak’ın iddiasının aksine Türkiye ekonomisi son üç çeyrektir küçülüyor.