Bölgeler arasındaki gelir dengesizliği azalma eğilimindedir. En yüksek ve en düşük olan düzey 2 bölgeleri arasındaki fark 2004 yılında 4,3 kat iken 2011 yılında bunu 3,9 kata düşürdük.
Bölgeler Arası Değer Farkı Kapanıyor mu?
AK Parti’nin 1 Kasım seçimleri için hazırladığı seçim beyannamesini incelemeye devam ediyoruz. Beyannamenin “Refahın Bölgelere Dengeli Dağılımı” başlıklı kısmında, Türkiye’nin ortalama geliri en yüksek olan bölgesi ile en düşük olan bölgesi arasındaki farkın 2004’te 4,3 katken, 2011’de 3,9 kata düşürüldüğü ifade ediliyor.
Bildiride kıyaslama yapılan bölgelerin “düzey 2” bölgeleri olduğu belirtilmiştir. Düzey 2 bölgeleri, Avrupa Birliği ile karşılaştırılabilir “İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması” (İBBS) yöntemine göre sınıflandırılmıştır. Bu sınıflamaya göre ekonomik, sosyal, kültürel ve coğrafi yönlerden benzer iller 12 adet 1. düzey ve 26 adet 2. düzey bölgeye ayrılmıştır.
Ulusal Gelir Dağılımı Adaletsizliğinde 12 Yılda Fazla Yol Almadık
Türkiye’de gelir dağılımı konusuna yakın zamanlı bir analizimizde değinmiş ve 2002’den bu yana gelir dağılımı adaletsizliğinin az da olsa iyileştiğini görmüştük. Gelir dağılımı konusunu ölçerken kullanılan ve uluslararası alanda kabul göre gini katsayısı yöntemi, ülkelere 0 ila 1 arasında bir puan veriyor. Gini sistemine göre bir ülkenin puanı 1’e ne kadar yakınsa gelir dağılımı o kadar adaletsizdir ve 0’a yakın olduğu ölçüde de adildir. Türkiye’nin 2002-2014 arasındaki gini puanları tabloda gösterilmektedir.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, bölgesel gelir dağılımı ile ilgili olarak araştırdığımız TÜİK, EUROSTAT ve OECD kaynaklarında geçmişe dönük yeterince veriye rastlamadık. Sadece TÜİK’in hanehalkı kullanılabilir gelire ve yıllara göre gini katsayısı başlıklı dokümanda 2003 yılı için bölgesel verilere ulaşmak mümkün.
Gini katsayısını İBBS 2. düzey bölgelere göre incelendiğimizde 2003 yılı için gelir eşitliğinin en iyi olduğu bölge 0,31 gini katsayısı ileTRC1-Gaziantep bölgesiyken, gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu iki bölge 0,43 gini katsayısı ile TR10-İstanbul ve TR63-Hatay’dır. 2014’e baktığımızda ise gini katsayısı en yüksek olan bölge 0,413 katsayısı TRA1 (Erzincan, Erzurum, Bayburt), en düşük olan bölge ise 0,304 ile Zonguldak, Karabük ve Bartın’ı kapsayan (TR81) bölgesidir.
Bölgeler Arası Gayrisafi Katma Değerde İyileşme Var
Ancak AK Parti seçim bildirgesinde yer alan iddianın analizi için gini katsayısı değil, bölgelerin ekonomik gelirlerine bakmak daha doğru olacaktır. TÜİK gayrisafi katma değeri (GSKD) “bir bölgede yerleşik ekonomik birimlerin belli bir dönemde bu bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda ürettikleri mal ve hizmetlerin (çıktı) değerinden, bu üretimde bulunabilmek için kullandıkları mal ve hizmetler (ara tüketim) değerinin çıkarılması sonucu elde edilen değer” olarak tanımlıyor. Diğer bir değişle GSKD’yi, bir bölgede yapılan ekonomik faaliyetlerden elde edilen karlılık olarak da tanımlayabiliriz. TÜİK’in 2004-2011 arası düzey 2 bölgeleri için hesapladığı GSKD değerleri karşılaştırmalı olarak tabloda gösterilmektedir.
Görüldüğü gibi 2004 yılında GSKD’den en çok pay alan bölge kişi başına 11.375 TL ile İstanbul, TR10’dur. Aynı yıl en düşük kişi başına GSKD elde eden bölge ise 2.653 TL ile Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt’i kapsayan TRC3 bölgesidir. TR 10 bölgesinin geliri TRC3’ün tam 4,28 katıdır.
2011 yılında yine İstanbul 23.247 TL’lik katma değer ile birinci bölge olurken, bu sefer sonuncu bölge değişerek 5.894 TL ile Van, Muş, Bitli ve Hakkari’yi kapsayan TRB2 bölgesi oluyor. Bu durumda 2011 yılında en zengin ve fakir bölge arasındaki fark 3,94 kattır.
Bu durumda AKP seçim beyannamesinde yer alan demeçte doğruluk payı vardır.
Adalet ve Kalkınma Partisi
İddiasında Doğruluk Payı Vardır.
