Demokrasi ile Enflasyon Arasında Nasıl Bir İlişki Var?

CHP İzmir Milletvekili Selin Sayek Böke, Birgün gazetesinde yazdığı köşe yazısında son açıklanan Haziran 2018 enflasyonunu vurgulayarak demokrasi ile enflasyon arasındaki ilişkiye dikkat çekti. Yazısını verilerle destekleyen Böke, otoriter rejimlerde enflasyon oranlarının demokratik ülkelerdeki ortalamaların 20 katı olduğunu iddia etti.

Bu iddianın analizi için gerekli olan iki değişkeni, demokrasi skoru ve enflasyon oranlarını ilgili kaynaklardan derledik. Ülkelerin demokrasi göstergelerini Freedom House’ın “Freedom in the World” veri setinden, en güncel enflasyon göstergelerini “Trading Economics” sitesinden, yıllık enflasyon verilerini ise Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinin bulunduğu veri setinden elde ettik.

Freedom House Verileri

Oluşturduğumuz veri seti 176 ülke içeriyor ve bu ülkelerden 68’i Freedom House’ın kriterlerine göre “özgür ülkeler” kategorisinde yer alıyor. Kalan ülkelerden 59’u “yarı özgür” kategorisinde iken, 49’u ise “özgür olmayan” ülkeler kategorisinde. 176 ülkenin enflasyon oranlarını üç ayrı zaman diliminde alarak demokrasi kategorilerine göre bir değerlendirme yaptık. Enflasyon oranlarını üç ayrı zaman diliminde almamızın nedeni, bağlamsal değişimlerden ortaya çıkacak değerlendirme hatalarını da en aza indirmeye çalışmak. Yine de enflasyon, aylık bazda bile ciddi oranlarda değiştiğinden yapılacak her değerlendirmeyi dikkatli yapmakta fayda olduğunu da belirtelim.

Bu analizde Böke’nin iddiasını iki soru üzerinden ele aldık. Birincisi, Böke’nin varsaydığı gibi enflasyon ve demokrasi arasında bir ilişki var mı? İkincisi ise iddiasında belirttiği gibi otoriter ve demokratik ülkelerin enflasyon oranları arasındaki fark 20 kat mı? Birinci soru siyaset bilimi literatüründe de demokrasi ve ekonomi ilişkisi çerçevesinde tartışılagelmekte olan bir konu olduğundan tam bir cevap vermek mümkün değil. Biz açık kaynaklardan derleyebildiğimiz bir veri setiyle bu tür bir ilişki iddia edilebilir mi sorusuna geçici bir cevap vermeye çalışacağız. İkinci soru ise spesifik bir veri içerdiğinden ve doğrudan bir kaynak belirtilmediğinden yaklaşık değerler üzerinden değerlendirdik.

Bu çerçevede yaptığımız hesaplamalarda Böke’nin belirttiği gibi sadece otoriter ve otoriter olmayan rejimler ikiliğinde değil Freedom House’un oluşturduğu üç kategorili sistemde de ortalamalar karşılaştırıldığında demokrasi seviyesiyle enflasyon arasında bir ilişki ihtimali göze çarpıyor. En güncel veriler, 2017 yıllık ve 2012-2017 enflasyon ortalamaları verilerine bakıldığından, ilgili kategorilerdeki ülkelerin ortalamaları birbirinden belli ölçülerde ayrışıyor.

Örneğin, en güncel enflasyon verilerine göre özgür olmayan ülkeler kategorisindeki 49 ülkenin enflasyon ortalaması %511,4. Elbette burada tahminlere göre %24 bini aşan enflasyon oranlarının yaşandığı Venezuela’yı dikkate almak gerek. Venezuela’yı hariç tuttuğumuzda üç zaman diliminde de özgür olmayan ülkelerin enflasyon oranları ortalaması %10-12 aralığında değişiyor. Genel olarak, üçlü kategoride özgür ülkelerin enflasyon ortalamalarının %2-3, yarı özgür ülkelerin %4-5 ve özgür olmayan ülkelerin de (Venezuela hariç tutulduğunda) %10-12 aralığında. Bu durum da demokrasi seviyesi ile enflasyon oranı arasında bir ters orantı olduğu iddiasını destekliyor. Bunun yanında son beş yıllık enflasyon oranı ortalamasıyla demokrasi skorları arasında anlamlı bir korelasyon olduğunu da söyleyelim. Tüm bu sonuçlar enflasyon ve demokrasi arasında bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor.

İddianın ikinci kısmına baktığımızda ise Böke, otoriter rejimler ve demokratik ülkeler arasında 20 katlık bir enflasyon farkı olduğunu iddia ediyordu. Otoriter ve demokratik olarak ikili bir karşılaştırma olduğu için Freedom House skorlamasındaki en uç iki skor üzerinden bir karşılaştırma yaptık. Venezuela’yı aykırı bir gözlem olarak hariç tuttuğumuzda aradaki farkların 13-16 kat arası olduğu görülüyor. İddianın bu kısmının analizinde her iki değişken için de tam bilgiler olmadığından, kesin bir yargı vermemiz güç. Fakat 20 kat farkın olasılık dahilinde olduğu çıkarımı da rahatlıkla yapılabilir.