Çankırı Dışında Her Yerde Hava Kirliliği Yüksek Boyutta mı?

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının bütçesinde konuşma yapan CHP Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun, Çankırı dışında bütün illerde hava kirliliğinin PM 10 değerini aştığını iddia etti.

Hava kirliliği ölçümünde Dünya Sağlık Örgütü tarafından referans alınan PM ölçü birimini geçmiş analizlerimizde açıklamaya çalışmıştık. Özetle PM10, havada bulunan ve çapı 10 mikrometre ya da daha büyük olan katı partikül maddeleri ifade eder. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) PM10 değerlerinin yıllık ortalaması 20µg/m3’ten fazla ise hava kalitesinin insan sağlığını tehdit edecek düzeylerde olduğunu ifade eder. AB Direktifi (2008/50/EC)’ne göre ise bu değer günlük 50µg/m3 ve yıllık 40µg/m3 şeklindedir. 

Peki, Türkiye’de hava kalitesi ölçümü nasıl yapılıyor? Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Hava Kalitesi İzleme İstasyonları web sitesi, Türkiye’de il merkezleri ve ilçeler düzeyinde hava kalitesini anbean takip etme olanağı sağlıyor.

19 Aralık 2017 saat 15:00 itibariyle hava kalitesi izleme istasyonları web sitesinden alınan verilere göre PM10 ölçümü yapılan 201 istasyondan 62’sinde değerler 50 ve üzerinde yer alıyor. Geriye kalan 159 il merkezi ve ilçede gün itibariyle hava kirliliğinin kabul edilebilir değerlerde olduğunu söyleyebiliriz. Aralarında Çankırı’nın da olduğu 87 merkezde değerler 25 ve altında gözüküyor. Durumu en kötü durumda olan iki merkez ise 609 µg/m³ ile Muğla-Milas Hayıtlı ve 579 µg/m³ ile Iğdır oluyor.

Görüldüğü gibi 19 Aralık 2018 itibariyle Çankırı’nın dışında hava kalitesi iyi durumda olan yüzlerce il ve ilçe merkezi var. Ancak Torun’un iddiası muhtemelen farklı bir kaynağa dayanıyor. "Temiz Hava Hakkı Platformu" tarafından 2016 yılında yayınlanan ve 2015 yılı genelinde Türkiye’nin tüm illerindeki ortalama hava kalitesini DSÖ yıllık PM 10 değerine göre inceleyen Kara Rapor, Türkiye’de hava kalitesi normal sınırın altında olan tek ilin Çankırı olduğunu ortaya koyuyor. Diğer taraftan, Türk Toraks Derneği’nin 18-19 Kasım 2017’de İstanbul’da Güz Sempozyumu’nda, 2016 yılında havası temiz tek ilin Rize olduğu bilgisine yer veriliyor.

Sonuç olarak; hava kalitesinin ne seviyede olduğu, bakılan dönem ve tercih edilen yönteme göre değişiklik gösteriyor. Anlık değerler hava kalitesinin iyi bir durumda olduğunu gösterse de, daha uzun periyotlarla incelendiği zaman Türkiye’nin birçok ilinin hava kirliliğinden muzdarip olduğunu gösteren çalışmalar mevcut. 

Dünya Sağlık Örgütü değerlerine göre, 2015 genelinde Çankırı, 2016 genelinde ise Rize Türkiye’de havası temiz tek illerdi.