Türkiye, Askeri Üs Kurmak İçin El-Khums Limanını Libya'dan 99 Yıllığına Kiraladı mı?

Libya’nın El-Khums Limanının, askeri üs kurmak adına Türkiye tarafından 99 yıllığına kiralandığı yönündeki iddialar birçok dilde ve farklı platformda yayılıyor. İlk olarak Sanayi Savunma TR’nin (hesap gönderisini daha sonra kaldırmış) kaynak belirtilmemiş bir Twitter gönderisinde yer alan iddialar, kısa bir sürede yayılmış ve haberleştirilmiş. Herhangi bir kaynağa dayanmayan haberler, Libya’da El-Khums Limanı etrafında son hafta içinde yaşanan bir dizi protestodan kaynaklanıyor. 

Trablus’un 120 km. doğusunda, El-Khums şehrinde yer alan El-Khums Limanı, liman çevresinde son günlerde başlayan ve geniş katılıma ulaşan protestolar ile gündemdeydi. 

Protestoların, limanı kullanma yetkisinin yakınlardaki Deniz Askeri Üssü’ne aktarıldığı ve limanın boşaltılacağına dair Pazar günü alınan bir karara dair yayılan söylentiler sebebiyle başladığı aktarılıyor.

El-Khums Limanında protestoların başlamasına sebep olan karışıklık, Libya yerel basını üzerinden takip edilip çözümlenebilir. 

9 Ağustos, Libya Update isimli haber sitesine bu tarihte girilen bir haber, “Libya Parlamentosu, El- Khums Limanı'nın İlhakına Yönelik Askeri Emri Bozdu” başlığını taşıyor. Haberin ayrıntıları şöyle:

“Temsilciler Meclisi, askeri bir savcının kritik El-Khums ticaret limanını yakındaki bir deniz üssüne ilhak etme emrini bozdu. Karar, Salı günü liman kenti El-Khums sakinlerinin bölge ekonomisini felce uğratacağını söyledikleri ilhaka karşı limana giden yolları kapatması ile başlayan protestoların ardından geldi. İçişleri Bakanlığı güçleri, devam eden gösterileri kontrol altına almak için konuşlandırıldı. Parlamento, Bingazi'deki acil bir oturum sırasında savcının tek taraflı kararını tartışmak için hızla harekete geçti. Milletvekilleri, yazdıkları bir mektupta askeri emri "geçersiz ve yasadışı" olarak nitelendirdi. Konsey, "sorumluluk almaya ve savcıya bu eylemi durdurması talimatını vermeye" çağrıldı. Sakinler, El-Khums limanının birçok yoksul bölge için ekonomik bir cankurtaran halatı görevi gördüğünü savunuyor. Askeri ilhak emrinin yasal olarak tersine çevrilip çevrilemeyeceği belirsizliğini koruyor. Ancak milletvekilleri, ekonomik nüfuzu pekiştirmek isteyen silahlı kuvvetlerin yayılmacı hareketlerini kontrol etmek niyetinde olduklarına dair güçlü bir sinyal gönderdiler.”

14 Ağustos tarihli başka bir dizi habere göre; 

Libya Başbakanı, Ulaştırma Bakanı, Genelkurmay Başkanı, Liman İşletmesi Direktörü, Deniz Kuvvetleri Komutanı, El-Khums Liman Şefi ve El-Khums Belediye Başkanı’nın da aralarında bulunduğu önemli isimler arasında, El-Khums Limanıyla ilgili karışıklığın çözümlenmesi için bir toplantı gerçekleştirilmiş. 

Görüşmede, Gümrük İdaresi ve Deniz Kaynakları Bakanlığı’nın El-Khums Limanına yasadışı olarak yanaşan fırkateynler ve yıllardır limanda atıl bırakılan konteynerlerin durumunun yakından takip edilmesi kararı alınmış.

Ulaştırma Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı arasında liman hakkında, “limandan ve üsten olabildiğince fayda sağlanması için, iki kurum arasında kooperasyonun kuvvetlendirilmesi ve böylece yetkililerin aldığı kararların politize edilmesinin önlenmesi”ni sağlayacak bir anlaşmaya gidilmesi gerektiği vurgulanmış.

Gelecekte oluşabilecek potansiyel sorunlara karşı Başbakan Dbeibah tarafından, limanda sorunsuz bir akışı sağlamak için yakınlarda bulunan deniz üssü dahil olmak üzere tüm ilgililerin işbirliği içinde hareket etmesi gerektiği vurgulanmış. 

Genelkurmay Başkanı Muhammed Al-Haddad, görüşme sırasında El-Khums limanı ve deniz üssüne dair kamuoyunda dolaşan bazı bilgilerin doğru olmadığını eklemiş. Üs için ilgili makamlar arasında istişareler yoluyla kapsamlı bir çalışmadan sonra uygun bir anlaşmaya varıldığı açıklanmış.

Görüşmeye ve protestoların dindirilmesine yönelik fiziksel müdahalelere karşılık eylemler, artan söylentiler ile devam etti. Libya’da çevre bölgelerde kısa bir süre içinde, limanın 99 yıllığına Türkiye’ye, bir askeri üs kurması için kiralandığına yönelik haberlerin hızla yayılmasının ardından, Libya tarafının bir kez daha söylentilerin asılsız olduğuna dair açıklamada bulundu. 

İddiaların Arap basını başta olmak üzere bölge genelinde büyük bir yayılım ağı bulması üzerine El-Khums Belediyesi, limanının 99 yıllığına Türkiye’ye kiralandığı haberlerini yalanlayarak, konuyla ilgili yetkili yönetim birimleriyle temasa geçtiğini belirtti. 

Anadolu Ajansı’nın ilgili haberinden aktarım:

“Libya hükümeti Perşembe günü askeri amaçlarla yabancı bir ülkeye liman kiraladığı yönündeki haberleri yalanladı.

Libya Ulusal Birlik Hükümeti sözcüsü Muhammed Hammude gazetecilere verdiği demeçte, "Libya devletinin Al-Khums limanından vazgeçtiği veya limanın yabancı bir ülke tarafından askeri üs olarak kullanılacağı yönündeki söylentiler asılsızdır."

Hammude, vatandaşlardan asılsız haberlere inanmamalarını, güvenilir resmi kaynakları takip etmelerini istedi.

İddiaların "kamu karışıklığına ve istikrarsızlığa" yol açtığını, söz konusu basında çıkan haberlerin gerçeği yansıtmadığını söyledi.

Libya basınında çıkan haberlerde, ulusal başkent Trablus'un 100 kilometre (62 mil) doğusunda bulunan limanın askeri üs olarak kullanılmak üzere Türkiye'ye devredileceği iddia edildi.”

Türkiye, Libya'da 2011'deki iç savaştan sonra ortaya çıkan siyasi istikrarsızlık ve çatışma ortamına müdahil olmuştur. Birleşmiş Milletler (BM) destekli Fayiz el-Serrac liderliğindeki Ulusal Mutabakat Hükümeti'ni desteklemek amacıyla Libya'ya askeri yardım ve danışmanlık sağlayan Türkiye, 2019'da Türkiye ile Ulusal Mutabakat Hükümeti arasında imzalanan bir anlaşma çerçevesinde, Doğu Akdeniz'deki deniz sınırlarının belirlenmesine dair işbirliğinde bulunmuştu. Anlaşma Türkiye’nin Doğu Akdeniz'deki doğal kaynakların kullanımı konusundaki iddialarını güçlendirmişti. Özellikle 2019 yılından itibaren Türkiye'nin Libya'daki askeri varlığı daha belirgin hale geldi.

Türkiye’nin Libya’da etkin olduğu bazı üsler, CRU Policy Brief’te Eylül 2021 tarihinde yayınlanan “Türkiye’nin yakın çevresinde yurtdışı müdahaleleri: Libya örneği” isimli makalede böyle gösterilmiş:

Bir Twitter hesabının paylaştığı gönderide, Libya Trablus yakınlarında bulunan El-Khums Limanının 99 yıllığına Türkiye’ye bir askeri üs kurması için kiralandığı iddia edilmişti. El-Khums Limanının durumuna dair son haftalarda Libya’da gerçekleşen görüşmelerin ardından, limanın kapatılacağı ya da yakınlardaki askeri üsse dahil edileceğine yönelik bir dizi söylenti, liman çevresindeki halkın yoğun karşı çıkışlarına ve protesto gösterilerine yol açmıştı. Libya yönetimi, limanın Türkiye’ye kiralandığına yönelik iddiaları da içeren bir dizi söylentiyi yalanladı ve limanının durumunun özel olarak değerlendirildiğini aktardı.