7 Şubat 2023: On İlde OHAL

6 Şubat 2023 tarihinde saat 04.17’de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde 7,7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem Gaziantep, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya ve Adana başta olmak üzere çevre illerde yoğun olarak hissedildi. 10 şehirde 6 bin 444 bina yıkıldı. 8 bin 574 kişi hayatını kaybederken 49 bin 133 kişi yaralandı. Depremin ardından en büyüğü 6,6 büyüklüğünde olmak üzere 78 artçı deprem meydana geldi. Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesinde saat 13.24’te 7,6 büyüklüğünde başka bir deprem daha meydana geldi. AFAD Deprem Risk Azaltma Genel Müdürü Prof. Dr. Orhan Tatar, 7,6 şiddetindeki depremin artçı olmadığını farklı bir deprem olduğunu söyledi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, depremin ertesi günü 7 Şubat tarihinde 53 bin 317 arama kurtarma ekibinin çalışmalara devam ettiğini belirtirken deprem yaşanan 10 ilde üç ay süre ile OHAL ilan etme kararı aldığını da açıkladı. Erdoğan: "Anayasanın 119. maddesinin bize verdiği yetkiye dayanarak OHAL ilan etme kararı aldık. Deprem yaşanan 10 ilimizi kapsayan ve 3 ay sürecek OHAL kararıyla ilgili Cumhurbaşkanlığı ve Meclis süreçlerini hızla tamamlayacağız." dedi.

Anayasal bir yönetim biçimi olan olağanüstü hâl ya da OHAL, olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik bunalım, kamu düzeni tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan bir uygulama. Olağanüstü hal ilan edilebilmesine ilişkin bilgiye Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) Anayasası’nın 119. ve 120. maddelerinden ulaşılabiliyor. “Olağanüstü hal yönetimi” başlığını taşıyan 119. maddede olağanüstü halin koşulları ise şu şekilde sıralanmış:

2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu incelendiğinde, sayılan koşullar arasında “tabii (doğal afet)” de bulunuyor. Buna göre doğal afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü hal ilan edilmesi durumunda felakete uğrayanların kurtularılması, meydana gelen hasar ve zararın telafisi için ihtiyaç duyulan ve hemen sağlanamayan para ve her türlü taşınır ve taşınmaz mallar ve yapılması gereken işlerin para, mal ve çalışma yükümlülüğü yoluyla sağlanır. 

Tabii Afet ve Tehlikeli Salgın Hastalıklarda Yükümlülükler ve Alınacak Tedbirler bölümünde Madde 5’e göre doğal afet nedeniyle OHAL ilan edilmesi durumda, "felâkete uğrayanların kurtarılması, meydana gelen hasar ve zararın telafisi için ihtiyaç duyulan ve hemen sağlanamayan para ve her türlü taşınır ve taşınmaz mallar ve yapılması gereken işler; para, mal ve çalışma yükümlülüğü yoluyla" sağlanması öngörülüyor. Bu yükümlülüklerin detayları da yine aynı kanunda yer alıyor.

Madde 6’ya göre ise olağanüstü hal ilan edilmesi durumunda gerekli harcamalar öncelikle kamu kaynakları ile yardımlardan sağlanıyor. Acil ve hayati ihtiyaç maddeleri için harcamaya yeterli para kamu kaynaklarından sağlanamadığı takdirde ise bölgedeki kredi kuruluşlarının olanaklarından yararlanılıyor.  Kanunun 7. maddesine göre de kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra özel ve tüzel kişilerin de arazi, arsa, bina, araç, gereç, yiyecek, ilaç ve tıbbi malzeme gibi kendilerinden talep edilen her türlü maddeyi vermek zorunda olduğu belirtiliyor.

Doğal afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü hal ilan edilmesi durumunda bölgenin belirli yerlerinde yerleşimi yasaklamak, belirli yerleşim yerlerine giriş ve çıkışları sınırlamak, eğitim ve öğretime ara vermek gibi tedbirlerde yer alıyor. Madde 9’da kara, deniz ve hava trafik düzenine ilişkin tedbirleri almak, ulaştırma araçlarının bölgeye giriş ve çıkışlarını kayıtlamak veya yasaklamak tedbiri de yer alıyor.

OHAL ilan edildiğinde bölgelerde, valilere çevre illerden ve ordudan yardım isteme yetkisi de tanınıyor. Acil Kurtarma ve Yardım Örgütlerinin ihtiyacı karşılayamaycağının anlaşılması üzerine çevredeki bölge valiliklerine başvururlar. Bölge valileri, ani ve olağanüstü olaylarla karşılaşmaları veya yakın bölge valiliklerinin göndereceği yardım gelinceye kadar, bölgedeki en büyük askeri komutanlıktan yardım isteyebileceği ifadeleri yer alıyor. Bölgede OHAL Koordinasyon Kurulu da kurularak farklı bölgelerdeki yardımların düzenlenmesi ve arama-kurtarma çalışmalarının koordinasyonlarının organize edilmesi sağlanıyor.