OECD Ülkelerinde Vergi Gelirleri

Devletlerin temel fonksiyonlarını yerine getirmek için gelire ihtiyaç duyması, vergi toplama gerekliliğini doğurmuştur. Vergileme, kamu hizmetleri için gerekli kaynağı sağlamayı amaçlar fakat zaman içinde tasarrufu ve ekonomik büyümeyi teşvik, gelir dağılımını düzenleme gibi diğer sosyal ve ekonomik amaçlar için de kullanılmaya başlanmıştır. Vergi politikaları, devletlerin maliye politikası aracılığı ile ekonomik büyüme hedefine ulaşabilmesi için belirleyici araçlardan biri olabilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923 yılında mevcut bütçe geliri 111 TL idi. Bunun 95 lirasını, yani %86’sını, vergi gelirleri oluşturuyordu. 92 yıl sonrasında da 525 milyar TL’lik genel bütçe gelirlerinin %89’unu vergi gelirleri oluşturuyor. Bu oran 2. Dünya Savaşı’nın yaşandığı 1940’ta %43’e kadar düşerken 1974’te %93’lere kadar tırmanmıştı.

Bu grafikte 1965-2013 arası “vergi gelirlerinin GSYH’ye oranı verisi”nin bulunduğu bazı OECD ülkelerinin düzlemdeki yerini görebilirsiniz. Yatay eksen vergi gelirlerinin GSYH’ye oranının 1965’teki değerini, dikey eksen ise 2013’teki değerini göstermektedir. Örneğin Danimarka 1965’te GYSH’sinin %29’u kadar vergi gelirine sahip iken 2013’te bu oran %47,6’ya yükselmiş durumda. 1965’te Fransa ve Avusturya vergi geliri oranında başı çekerken 2013’te Danimarka bu konuda önde yer aldı.

Vergileri, dolaylı ve dolaysız vergiler olarak kategorize etmek mümkündür. Dolaysız vergiler, vergi mükellefi tarafından bizzat ödenen ve vergi yükünün başkasına devredilemediği vergilerdir. Emlak Vergisi, Gelir Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi dolaysız vergilere örneklerdir. Dolaylı vergiler ise vergi mükellefinin kendi ödemediği, başkalarına devrettiği vergilerdir. Katma Değer Vergisi, Damga Vergisi ve Gümrük Vergisi bu şekilde toplanan vergilerdir. Dolaysız vergiler daha çok istihdam, gelir ve sermaye üzerinden elde edilen vergilerden, dolaylı vergiler ise, tüketim üzerinden alınan vergilerden oluşmaktadır.

Ağustos 2016 döneminde toplamda 45,4 milyar TL vergi toplandı. Bu vergilerin %59’u dolaylı vergilerden %41’i ise dolaysız vergilerden oluştu.

Bu grafikte 2006-2016 arası dolaylı ve dolaysız vergi gelirlerinin Ağustos ayı miktarlarını görebilirsiniz. Yatay eksen dolaysız vergileri gösterirken dikey eksen dolaylı vergilerin miktarını göstermektedir. Son on yıllık süreçte dolaylı vergi oranının gittikçe yükseldiğini görmek mümkün.