Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde Düşünce ve İfade Özgürlüğü'nden En Çok Dava Görülen Ülke Türkiye mi?

TBMM Dışişleri Komisyonu üyesi ve CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer 19 Eylül 2019 tarihinde Avrupa Birliği ile vize serbestisi diyaloğu sürecinin hızlandırması için hazırlanan genelgeyi değerlendirdi. Yapmış olduğu değerlendirmede Türkiye’nin ekonomi, eğitim ve hukukun üstünlüğü gibi konularda AB ülkelerinin gerisinde olduğuna vurgu yapan Çakırözer, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde düşünce ve ifade özgürlüğünden en fazla mahkûm olan ülkenin de Türkiye olduğunu iddia etti.

CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer’in bu iddiasını analiz ederken Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından açıklanan ülkelere göre 1959-2018 yılları arasında görülen dava sayılarını inceledik.

İfade Özgürlüğü Maddesini İhlal Ettiğine Dair Türkiye Hakkında Görülen Dava Sayısı Diğer Ülkelere Göre Oldukça Fazla

AİHM’de görülen davalar ülkelerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’de yer alan maddelerin en az birini ihlal etmesiyle karara bağlanabiliyor. Bununla birlikte davalar hiçbir maddesinin iddia edilmediği, dostane çözüm ile sonlanıp kayıttan düşürülen ve diğer hükümler ile karara bağlanabiliyor. Utku Çakırözer’in bahsetmiş olduğu düşünce ve ifade özgürlüğü kavramları ise AİHS’de 9. Maddesi olan düşünce, vicdan ve din özgürlüğü ile 10. maddesi olan ifade özgürlüğü maddelerinde yer alıyorlar.

Türkiye’nin AİHS’de ifade özgürlüğü maddesini ihlal ettiğine dair AİHM’de görülen dava sayılarını yıllara göre incelediğimizde, son 16 yılda görülen dava sayısı daha önceki 43 yılda görülen dava sayısından çok daha fazla. 1959 ila 2018 yılları arasında ifade özgürlüğü maddesinin ihlal edildiğine dair toplam 321 dava görülmüşken, 2003-2018 yılları arasındaki görülen dava sayısı ise 297.

Türkiye’yi AİHM’de ifade özgürlüğü ihlaline dair görülen dava sayılarına göre diğer Avrupa ülkeleriyle karşılaştırdığımızda ise durum pek iç açıcı değil. Türkiye, 1959-2018 yılları arasındaki 321 ifade özgürlüğünden görülen dava sayısıyla bu kategoride Avrupa’da kendine en yakın 11 ülkenin toplamından da fazla davaya sahip olarak 1. sırada yer alıyor. Buna ek olarak Avrupa ülkeleri arasında Türkiye’nin ardından ifade özgürlüğü ihlalinden en çok dava görülen ülkeler 53 dava ile Rusya, 38 dava ile Fransa ve 35 dava ile de Avusturya.

AİHS’nin 9. maddesi olan düşünce, vicdan ve din özgürlüğü ihlaline karşı görülen dava sayılarında Türkiye Avrupa’da yine kötü bir konumda. 1959 yılından bu yana 9. maddeyi ihlal ettiğine dair hakkında görülen dava sayısının en çok olduğu ülke 13 ile Yunanistan. Türkiye ise AİHS düşünce, vicdan ve din özgürlüğü maddesine dair görülen 12 dava ile Avrupa ülkeleri arasında 2. sırada yer alıyor.

Sonuç olarak CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer’in de iddia ettiği gibi AİHS ifade özgürlüğü maddesini ihlal ettiğine dair hakkında en çok dava görülen ülke 321 dava ile Türkiye. Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü maddesinden ise hakkında görülen 12 dava ile Türkiye, 13. sıradaki Yunanistan’ın ardından 2. sırada geliyor.