Mustafa Varank Meclis Dışı Sanayi ve Teknoloji Bakanı

Ülkemizin demokrasi ve özgürlük kazanımları Cumhurbaşkanımızın 18 yıllık mücadelesiyle elde edildi

27 Mayıs 2020 tarihinde Video Konferans Toplantısı 'nda söylendi.
Okuma Süresi    7 Dakika
Konu : Politika
EMINCAN YÜKSEL
Yayın Tarihi: 29 Mayıs 2020 Son Güncelleme: 5 Ağustos 2020

Son Yıllarda Türkiye'nin Demokrasi ve Özgürlük Kazanımı Var mı?

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, 27 Mayıs 2020 tarihinde Kayseri Sanayi Odası tarafından düzenlenen istişare ve değerlendirme toplantısına katıldı. Video konferans yoluyla gerçekleştirilen bu toplantıda açıklamalarda da bulunan Varank, Türkiye’nin demokrasi ve özgürlük kazanımlarının Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 18 yıllık mücadelesiyle elde edildiğini iddia etti. Bu analizde de yıllara göre Türkiye’nin küresel ölçekteki özgürlük ve demokrasi puanları, diğer ülkeler içerisindeki yeri araştırıldı.

Londra merkezli “The Economist” dergisi grubuna bağlı olan The Economist Intelligence Unit araştırma ve analiz ünitesi 2006 yılından bu yana küresel ölçekte ülkelerin demokrasi puanlarını rapor halinde yayınlıyor. Raporların ülkelerin demokrasi endeks puanlarını belirlerken baz aldığı beş temel kategori ise şunlar: Seçim Süreci ve Çoğulculuk, Hükümetin İşleyişi, Siyasal Katılım, Siyasi Kültür ve Sivil Özgürlük. Bu beş kategorinin değerlendirilmesi sonucunda rapor; 165 bağımsız ülkenin ve iki bölgenin rejimlerini Tam Demokrasi, Kusurlu Demokrasi, Melez Rejim, Otoriter Rejim olmak üzere dört başlıkta sınıflandırıyor.

Yıllara göre Türkiye’nin performansına baktığında, 2006 yılında 5,7 puan ile dünya ortalamasının üstünde ve 88. sırada yer alan Türkiye’nin 2013 yılına kadar stabil bir performans sergilediğini söyleyebiliriz. 2013 yılından 2019 yılına kadar ise demokrasi endeks puanı her yıl düşmekle birlikte Türkiye, demokratik ülkeler listesinde 167 ülke arasında 110. sıraya kadar yükseliyor. 2019 demokrasi endeksi puan dağılımı incelendiğinde de Türkiye’nin seçim sürecinin demokrasinin gereklerini tam olarak karşılayamadığını, çoğulculuk noktasında eksiği bulunduğunu, en düşük puanın ise sivil özgürlükler alanında alındığını görülüyor. Ayrıca raporda Batı Avrupa’da Türkiye’nin tek melez rejime sahip olan ülke olduğu da raporda belirtiliyor.

Freedom House Tarafından Açıklanan Raporlara Göre Türkiye’de Özgürlük

Merkezi Washington DC’de olan demokrasi, siyasi özgürlük ve insan hakları konularında araştırmalar yapan bir sivil toplum kuruluşu olan Freedom House her yıl “Dünyada Özgürlük” başlıklı rapor yayınlıyor. Araştırmacılar tarafından 25 farklı siyasi hak ve özgürlük göstergesini 0 ila 4 arasında puanlayarak ülkelere 100 üzerinden bir özgürlük puanı belirleniyor ve ülkeler özgür, kısmen özgür ve özgür olmayan olarak nitelendiriliyor.

Siyasi haklar ve hukuki sorumluluk başlıklı iki farklı kalemin farklı puanlandığı ve bu puanların toplanmasıyla hesaplanan özgürlük puanını Freedom House yıllardan bu yana da açıklıyor. Buna göre, 2002 yılında kısmen özgür ülkeler arasında yer alan Türkiye’nin Freedom House özgürlük puanı 2005 yılına kadar oldukça artış gösterdi. 2005 yılından 2013 yılına kadar azar azar düşüş yaşayan özgürlük puanı 2013 yılından sonra ise daha fazla düşüş gösterdi. 2017 yılında 38 puanla kısmen özgür olarak nitelendirilen Türkiye’nin 2018 yılında puanı 32’ye düştü.

Freedom House’un 2020 yılına dair en güncel verilerine göre ise Türkiye’nin özgürlük endeksi puanı 32 ve bu puan neticesinde Türkiye Freedom House tarafından “özgür olmayan ülke” olarak sınıflandırılıyor. Bununla birlikte Türkiye 31 puan ile Burundi'den sonra son 10 yılda puanı en çok düşüş gösteren ülke konumunda. Ayrıca Türkiye’nin “erişim engelleri”, “içerik sınırları” ve “kullanıcı haklarının ihlali” kalemleriyle açıklanan internet özgürlüğü puanı da 37 ve özgür olmayan ülke konumunda. Son olarak önemle belirtmek gerekir ki Freedom House’un 1990 yılındaki raporunda puanlama aynı şekilde yapılmazken, Türkiye’nin “kısmen özgür” sınıfında yer aldığı açıklanmıştı.

Türkiye’de Basın Özgürlüğü

Türkiye’de kamuoyu ve siyasiler tarafından en çok konuşulan konulardan biri de basın özgürlüğü. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF) 2002 yılından bu yana her sene 180 ülkenin incelendiği Basın Özgürlüğü Endeksi’ni yayınlıyor. Paylaşılan endeks her ülkedeki gazetecilerin güvenliğini, çoğulculuğu, medyanın bağımsızlığını ve yasal çerçevenin kalitesini değerlendiriyor.

RSF’nin açıkladığı basın özgürlüğü endeksinde 2003 yılında dünyadaki 166 ülke içinde 115. sırada yer alan Türkiye, 2005 yılında 167 ülke arasında 98. sıraya kadar gerilemişti. 2005 yılından 2014 yılına kadar sıralamada 154. sıraya gerileyen Türkiye, 2020 yılında da 180 ülke arasında 154. sırada yer almış.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Giden ve Türkiye’nin İhlal Ettiği İnsan Hakları

AİHM’de görülen davalar ülkelerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’de yer alan maddelerin en az birini ihlal etmesiyle karara bağlanabiliyor. Bununla birlikte davalar hiçbir maddesinin ihlal edilmediği, dostane çözüm ile sonlanıp kayıttan düşürülen ve diğer hükümler ile karara da bağlanabiliyor. Bununla birlikte 1959’dan bu yana AİHS’de Türkiye’nin en çok ihlal ettiği maddeler ise; adil yargılanma hakkı, özgürlük ve güvenlik hakkı, mülkiyetin korunması ve yargılanma süresi.

AK Parti hükumeti döneminde ihlal edilen sözleşme maddelerini AİHM’in 1959 ila 2019 yılları arasında açıkladığı istatistiklerle inceleyecek olursak, Türkiye’nin en az bir insan hakkının ihlal edildiğine hükmedilmiş dava sayısının çoğunu 2003 ila 2019 yılları arasında AK Parti hükumeti döneminde gerçekleştiğini görüyoruz.

Bununla birlikte 1959’dan 2019’a kadar Türkiye’ye karşı açılan AİHM dava sayısı toplam 3 bin 645. Bu davaların 3 bin 224’ünde AİHM sözleşmenin en az bir maddesinin ihlal edildiğine hükmetti. 2003 ila 2019 yılları arasında ise Türkiye’ye karşı açılan toplam AİHM dava sayısı 3 bin 219 ve bu daha önceki yıllarda açılan toplam dava sayısının neredeyse 8 katı.

varank4

Sonuç olarak, RFS, The Economist ve Freedom House gibi uluslararası kurumların yapmış olduğu araştırmalar neticesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın iddia ettiği gibi Türkiye’de demokrasi ve özgürlük son 18 yılda pek de gelişim göstermiş değil. Araştırmalara göre Türkiye’nin demokrasi ve özgürlük puanları yıllar içerisinde negatif yönde seyretti ve Türkiye’nin dünya sıralamalarındaki yeri de olumsuz yönde değişti. Hatta özgürlük ve demokrasi anlamında bir diğer gösterge olarak kabul edilebilecek Türkiye’ye karşı açılan AİHM dava sayıları, AK Parti iktidara geldiğinden bu yana 2002 öncesine göre oldukça fazla sayıda.

Sonuç olarak;

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank'ın İddiasında Doğruluk Payı Yoktur.

Bu iddia kontrolüne dair itirazlarınız varsa bize ulaşabilirsiniz.
Yayın Tarihi:   29 Mayıs 2020 Son Güncelleme:   5 Ağustos 2020