En Zenginlerin Toplamdan Aldığı Pay Artıyor mu?

En Zenginlerin Toplamdan Aldığı Pay Artıyor mu?

CHP Genel Başkan Yardımcısı ekonomist Selin Sayek Böke, 22 Ekim 2014 tarihinde yaptığı açıklamada Türkiye’de nüfusun en varlıklı yüzde 1’lik kesimi 2000 yılında toplam servetin yüzde 38’ini alırken bu oranın 2014 yılında yüzde 54’e çıktığını iddia etmişti.

CHP, AK Parti hükümetine karşı parti politikasını özellikle Kılıçdaroğlu’nun genel başkanlığa gelmesiyle birlikte  gelir ve servet bölüşümündeki adaletsizlik üzerine kurmuştu. Bu nedenle CHP’nin ekonomi kurmaylarından bu tür istatistiki veriler sıklıkla duyuyoruz. Böke, bu rakamları Credit Suisse’nin son yayınladığı Global Wealth raporundan alıntılıyor ve tekrar kontrolümüzde biz de bu rakamları teyit ediyoruz. Ek olarak, en zengin % 10’un servetten aldığı pay da 2000 yılında % 66 iken 2014 yılında % 77’ye çıkmış durumdadır.  

Bu bağlamda sözü gelmişken servet ve gelir arasındaki farkı da burada vurgulayalım. Zira TÜİK’in rakamlarına göre 2013 yılı itibariyle en zengin % 20 gelirin % 46’sını alırken aynı yıl için en zengin % 10 servetin % 76’sını almaktadır. Burada bir çelişki yoktur. Gelir bir servis ve hizmet karşılığında çoğunlukla düzenli olarak alınan para miktarı ile ilgiliyken servet dendiğinde gelir ve gelir dışı kaynakların toplu değeri anlaşılır. Her iki gösterge de bölüşümde adalet için önemlidir.

Böke’nin bu iddiasından hareketle daha uzun bir dönemin bölüşümde adalet konusunda resmini çıkarmaya giriştiğimizde ise Türkiye’nin  mevcut kriterlede değerlerinin salt olarak iyi olmamasına rağmen son 20 yılda bir iyileşmenin varlığından bahsedilebilir. OECD ülkeleri arasında gelir dağılımı ölçülerinde Türkiye, Meksika ve Şili ile birlikte en adaletsiz ülkeler arasında yer alıyor. Fakat OECD ortalaması daha adaletsiz bir gelir dağılımı düzeyine giderken durumu kötü olan bu ülkelerde nispi bir iyileşme göze çarpıyor.

Son grafikte gelir dağılımının durumunu gösteren temel göstergelerde 1987 – 2011 arası Türkiye’nin durumu görülebilir.

Göstergeler hakkında kısa bir bilgi verecek olursak;

Gini katsayısı: Gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçmeye yarar.Bu değerin 1 olduğu değer tüm gelirin bir kişide toplandığı durumu belirtirken 0 olduğu değer ise herkesin aynı gelire sahip olduğu durumu niteler.

P90 / P10: En zengin % 10’un üst sınır değerinin en yoksul % 10’un üst sınır değerine oranıdır.

P90 / P50: En zengin % 10’un üst sınır değerinin medyan gelir değerine oranıdır.

P50 / P10: Medyan gelir değerinin en yoksul % 10’un üst sınır değerine oranıdır.

S80 / S20: En zengin % 20’nin ortalama gelirinin en yoksul % 20’nin ortalama gelirine oranıdır.

S90 / S10: En zengin % 10’un ortalama gelirinin en yoksul % 10’un ortalama gelirine oranıdır.

Bu verileri yorumladığımızda Türkiye’de gelir dağılımı eşitsizliği özellikle en zengin ve yoksul yüzde onluk dilimlerde 1994’te 20 kat farkı geçerken 2007’ye kadar olan dönemde 15 katın altına kadar inmiştir. 2007’den sonraki süreçte ise düşme ivmesi durmuştur. Bu tablo Gini katsayısı değişimi için de aynıdır.

OECD verileri açıkça gösteriyor ki medyan gelirin en zengin ve en yoksul % 10’luk dilimlerin ortalama gelirlerine oranı 20 yılı aşkın süredir dar bir bantta değişirken en zengin ve en yoksul gelir grubunun payında makas geniş açılıp yavaş kapanmaktadır.

Özetle, CHP Genel Başkan Yardımcısı Selin Sayek Böke’nin servet paylaşımı ile ilgili çarpıcı iddiası kaynaklarla doğrulanırken iddianın bağlamı olan bölüşümde adalet konusunu incelediğimizde servet paylaşımındaki bu dramatik değişimin gelir dağılımında aynı ölçüde olmadığını not olarak düşmek isteriz. Türkiye gelir dağılımında belli kriterlerde 2007’den beri kayda değer bir iyileşme veya kötüleşme görülmemektedir.

Selin Sayek Böke’nin iddiasında doğruluk payı vardır.