Arabulucuya Giden Dosyaların Ne Kadarı Çözülüyor?

Arabulucuya Giden Dosyaların Ne Kadarı Çözülüyor?

Bir ülkede adalete duyulan güven hiç şüphesiz toplum olabilmenin temel taşını oluşturur. Adaletin hızlı ve caydırıcı şekilde işlemesi toplumsal yaşamın kaçınılmaz bir gereğidir. İnsanların hakkını araması, bunu ararken de hakkaniyet temelli, güvenilir, hızlı bir yargı sistemi talep etmesi pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de mevcut yargı sisteminde belli revizyonlara ihtiyaç olduğunu açığa çıkarmaktadır. Sürüncemede kalan davalar yargının etkinliğinin düşmesine, adaletin tecelli etmesine mani olur.

Günümüzde artan nüfusa ve genişleyen ilişki ağlarına paralel olarak, yargıya olan başvuru da gittikçe artmaktadır. Yargının üzerindeki yükü hafifleten bir alan olarak görülen “arabuluculuk” ile ilgili Adalet Bakanı Bozdağ, geçtiğimiz günlerde verdiği demeçte yasada pek çok konuda yeni düzenlemeler yapıldığını belirtip özellikle iş uyuşmazlıklarında arabuluculuğun zorunlu hale getirileceğini söyledi. Bekir Bozdağ ayrıca "Şu anda iş uyuşmazlıklarında arabuluculuğa giden dosyaların neredeyse yüzde 90'ı çözülüyor. Çok büyük bir başarı oranı var." söyleminde bulundu.

Arabuluculuk Nedir?

Adalet Bakanlığının Arabuluculuk Daire Başkanlığının sitesinde yer verdiği “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk  Kanunu” arabulucu ve arabuluculuk kavramlarını anlayabilmek için güzel bir kaynak. Bu kanunun 2. maddesine göre arabulucu, arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş gerçek kişidir. Arabuluculuk ise sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade eder.

Aynı kanunun 3. maddesinde iradi olma ve eşitlik başlığı altında “(1)Taraflar, arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak veya bu süreçten vazgeçmek konusunda serbesttirler. (2)Taraflar, gerek arabulucuya başvururken, gerekse tüm süreç boyunca eşit haklara sahiptirler.” hükmü yer almaktadır. Bozdağ’ın açıklamasında dile getirdiği  iş uyuşmazlıklarında arabulucuya gitme zorunluluğu ancak madde 3’ün 1. fıkrasındaki hükmün değişmesiyle mümkündür.

Arabuluculuk Niçin Gereklidir?

Ülkelerde yargı yükünün ve giderlerinin artması, bunun sonucunda yargının yavaşlaması ve etkinliğinin azalması kanun koyucuları tüm bu sorunlara yönelik çözüm arayışına sevk etmiştir. Alternatif yollardan olan arabuluculuk, hukuk sistemi gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir "Alternatif Uyuşmazlık Çözümü” yöntemidir. Adalet Bakanlığının her yıl sitesinde yayınladığı adli istatistikler, yargının iş yükünü olabildiğince hafifletmek için çözümler bulmanın şart olduğunu gözler önüne seriyor.

Adli Yargıda Savcı Başına Düşen Dosya Sayıları, Türkiye (2010-2014)

Adli Yargıda Hakim Başına Düşen Dosya Sayıları, Türkiye (2010-2014)

Tablolardan görüldüğü üzere, her ne kadar bir hakim/savcıya düşen dosya sayısı 2010’dan 2014’e düşüş gösterse de hakim/savcı sayısının artış oranı bundan fazla olduğundan esasen dosya bakımından bir rahatlamadan söz etmek mümkün değil.

Tüm bu veriler ışığında arabuluculuğa geri dönmek, Bozdağ’ın iddiasını araştırmak yerinde olacaktır. Bozdağ iş uyuşmazlıklarında arabulucuya giden davaların neredeyse yüzde 90’ının çözüldüğünden bahsetmişti. İddiayı incelerken öncelikle “iş uyuşmazlıkları” kategorisine hangi uyuşmazlık konuları giriyor, bunları belirlemek gerek. Adalet Bakanlığının güncel istatistiklerinde yer alan işçi-işveren uyuşmazlıkları bu kategorinin temelini oluşturuyor.

Şu ana kadar toplam 1.253 işçi-işveren uyuşmazlığı arabulucuya gitmiş ve bunların yalnızca 16 tanesinde anlaşma sağlanamamış. Dolayısıyla %98,72’lik bir başarı oranı göze çarpıyor.

Bozdağ’ın söz ettiği “iş uyuşmazlıkları” kategorisine konuyla alakalı olarak işçi-işveren uyuşmazlıkları dışında, hisse devri, ortaklığın feshi ve ticari ortaklıktan ayrılma konularını da dahil edebiliriz. İstatistiklere göre hisse devrinden 8, ortaklığın feshinden 5, ticari ortaklıktan ayrılmadan 3 kez uyuşmazlığa düşülüp arabulucuya gidilmiş. Hisse devri ve ticari ortaklıktan ayrılma konularındaki hukuki uyuşmazlık arabulucu vasıtasıyla çözülmesine karşın, ortaklığın devriyle alakalı arabulucuya giden 5 anlaşmazlığın yalnızca 2’si çözüme kavuşabilmiş.

İş uyuşmazlıkları tanımını geniş tutup yukarıda sayılan 4 konuya ilişkin bir hesaplama yapıldığında da 1.269 uyuşmazlıktan 1.250 tanesinin çözüldüğünü görüyoruz, bu da çözüm oranının %98,5 olduğunu gösteriyor.

Arabuluculuk İstatistiklerinde %97’lik Başarı

Son olarak, arabuluculuk ile alakalı genel değerlendirmeye bakacak olursak toplam 1.761 hukuki uyuşmazlığın 1.712’sinde anlaşma sağlandığı, 49 tanesinde ise sağlanamadığı görülüyor.

Bahsettiğimiz oranı yüzdeye vurduğumuzda da yukarıda görüldüğü gibi %97’lik bir başarı oranından söz etmek mümkün oluyor.

Genel değerlendirmede, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın iş uyuşmazlıkları konusunda arabuluculuğa giden dosyaların neredeyse yüzde 90’ının çözüme ulaştığı, bu konuda çok büyük bir başarı oranı olduğu konusundaki iddiasında belirttiği orandan da yüksek bir başarı oranı olduğu Adalet Bakanlığının verileri ışığında görülüyor. Bu sebeple Bozdağ’ın iddiasında doğruluk payı vardır.