Nafaka Konusu Tartışılıyor

12 Nisan Cuma günü, MHP MYK üyesi ve Kahramanmaraş Milletvekili Sefer Aycan, Yeni Akit gazetesine açıklamalarda bulundu. Açıklamasında daha önceki yasada nafakanın bir yıl olduğunu ancak yasal bir değişikliğin ardından bu bir yıllık nafakanın süresiz nafakaya dönüştüğünü öne sürdü. Ayrıca sözlerinde Avrupa’da süresiz nafaka olmadığına da yer verdi.

Nafaka tartışması bir süredir Türkiye’nin gündeminde yer tutuyor. Nafaka yasasının değiştirilmesine yönelik talepler ve öneriler geçtiğimiz aylarda da gündemdeydi. Peki, nedir bu nafaka meselesi?

Öncelikle belirtmemiz gerekiyor ki Türk Medeni Kanunu’nca düzenlenmiş nafakanın birçok çeşidi mevcut. Nafaka tartışmasına konu olan süresiz nafaka, bu nafaka türlerinin birbirine karıştırılması nedeniyle doğru şekilde anlaşılmayabiliyor. Bu nedenle söz konusu süresiz nafakayı doğru yerde konumlandırmak önem taşıyor.

Türk Medeni Kanunu’na Göre Nafaka Çeşitleri

Türk Medeni Kanunu’nda nafaka, bakım nafakası ve yardım nafakası olmak üzere iki ana başlıkta tanımlanıyor. Doğum, evlenme ya da boşanma olgularıyla ilgili nafakalar, bakım nafakası başlığı altında toplanıyor. Bakım nafakası da tedbir nafakası, iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası olarak üçe ayrılıyor.

Tedbir nafakası, boşanma ve ayrılık davası süresince eşlerin geçiminin ve çocukların bakımının sağlanması amacıyla geçici olarak (dava süresiyle sınırlı) hükmedilen nafaka türü. İştirak nafakası ise boşanma davasının kesinleşmesinin ardından velayet sahibi olmayan tarafın, velayeti üstlenen tarafa çocuk için ödediği nafaka olarak tanımlanıyor. İştirak nafakası; çocuğun 18 yaşını doldurmasına kadar ödenmesi ön görülen, yalnızca çocuğun geçimini ve bakımını kapsayan bir nafaka. Tartışmalara konu olan süresiz nafaka ise yoksulluk nafakasına ait bir kavram. Peki, nedir bu yoksulluk nafakası?

Yoksulluk Nafakası

Türk Medeni Kanunu’nun 175/1 maddesinde yoksulluk nafakası için “boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.” deniyor. Kısacası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek tarafın, uygun şartların sağlanması durumunda diğer taraftan süresiz bir mali yardım alma hakkına sahip olması diyebiliriz.

Yoksulluk Nafakası Hangi Şartlarda Veriliyor?

Yoksulluk nafakasına hükmedilmesi için belli şartların sağlanması gerekiyor. Yoksulluk nafakasına karar kılınması için mutlaka boşanmaya hükmolunması ve taraflardan birinin yoksulluk nafakası isteminde bulunması gerekiyor. Bununla birlikte, yoksulluk nafakasını alabilmek için taraflardan birinin boşanma nedeniyle yoksulluğa düşmesi ve kendini idame ettirecek mali güce sahip olmaması gerekmekte. Eğer ki kişi, kendini yoksulluktan kurtaracak mal varlığına sahip ise yoksulluk nafakası isteyemiyor. Yoksulluk nafakasının son koşulu, bu nafakayı isteyen tarafın boşanma davasında kusursuz, az kusurlu ya da diğer tarafla eşit kusurda olması şartı. Şayet kişi, tüm bu şartlara uyuyorsa yoksulluk nafakasını almaya hak kazanıyor.

Ayrıca alacaklının ve borçlunun ekonomik durumlarının değişmesi durumunda nafakanın azaltılması ya da artırılması söz konusu olabiliyor.

Yoksulluk Nafakası Ne Zaman Sona Erebiliyor?

Yoksulluk nafakası kendiliğinden sonlanabildiği gibi mahkeme kararı ile de sona erebiliyor. Örneğin, alacaklının yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü halinde yoksulluk nafakası kendiliğinden sona eriyor. Bunun yanı sıra, alacaklının miras, bağış ya da herhangi bir yolla gelir sahibi olması veya işe girip gelir elde etmesi yahut SGK ve benzeri kurumlardan emekli maaşı alması gibi durumlarda yoksulluk nafakası mahkeme kararı ile sonlandırılabiliyor. Ayrıca alacaklının başka biri ile evliymiş gibi yaşaması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi gibi nedenler gösterilerek de yoksulluk nafakası mahkeme kararı ile kaldırılabiliyor.

Türk Medeni Kanunu’nda Yoksulluk Nafakası ile İlgili Değişiklikler

Aycan’ın sözünü ettiği kanun değişikliği 1988 yılında gerçekleşmiş. Eski Kanuna göre yoksulluk nafakası bir yıllık süre ile veriliyorken 04.05.1988 tarihli 3444 sayılı Kanun’un ön gördüğü değişiklik ile bir yıllık sınırlama kaldırılmış ve “süresiz” yoksulluk nafakasının önü açılmış. Yeni kanunun gerekçesi ise “(…) bir yıllık kaydın adalete uygun düşmediği nazara alınıp kaynak İsviçre Medeni Kanununun 152. maddesine uygun olarak süresiz nafaka mecburiyeti esası kabul edilmiştir”. şeklinde belirtilmiş. Bu gerekçe ile anlaşılıyor ki yoksulluk nafakasını bir sene ile sınırlı tutmanın adaleti sağlamadığına karar verildiği için bu uygulamaya son verilmiş.

2002 yılında ise Türkiye’de yeni Medeni Kanun yürürlüğe girmiş. Bu kanuna 1988 yılında yapılan süresiz nafaka değişikliği aynen aktarılmış. Bunun yanında, nafaka şartlarıyla ilgili bazı değişikliklere gidilmiş. 2002 senesinde yürürlüğe giren Kanun, nafaka konusunda önceki Medeni Kanun’a nazaran cinsiyet eşitliği ilkesini gözeten bir yapıya sahip. Eski Kanun’a göre, kadının yoksul erkeğe nafaka ödemesi için halinin refahta olması gerekiyorken 2002’de getirilen kanunda “gerek kadın gerek erkek refahta olup olmadıklarına bakılmaksızın yoksulluğa düşecek diğer tarafa yoksulluk nafakası vermek zorundadır” deniyor. Kısacası, 2002’de yapılan değişiklik ile erkeğin nafaka alabilmesi için kadının refahta bulunması şartı kaldırılmış ve nafaka alma hakkı kadına ve erkeğe eşit koşullarda sunulmuş. Yoksulluk nafakasının diğer şartları ise aynen korunmuş. Buna göre, eski kanunda yer aldığı gibi yoksulluk nafakasına hükmedilmesi için arananlar şartlar, yoksulluğa düşme tehlikesi ve nafakayı alacak tarafın kusurunun daha ağır olmaması olarak belirtilmiş ve nafaka miktarının ödeyecek tarafın mali gücüne göre belirlenmesi ön görülmüş.

Avrupa’da Yoksulluk Nafakası

Aycan’ın iddiasında da yer verdiği Avrupa’da yoksulluk nafakasının durumu, nafaka tartışmasında sık sık gündeme getirilen bir örnek. Avrupa ülkelerinde yoksulluk nafakasının aile hukuku kapsamındaki durumuna göz attığımızda, ortak bir uygulama görmek mümkün değil. Örneğin, İngiltere’de hem sınırlı süre için hem de süresiz nafaka hukuken mümkün kılınmış. Benzer şekilde, Almanya’da da yoksulluk nafakasının süresi için bir üst sınırlama getirilmemiş. Genel olarak boşanma sonrasında tarafların kişisel sorumluluk prensibi temelinde hareket etmeleri bekleniyor olsa da süresiz nafaka istemi aile hukuku kapsamında mümkün kılınmış. Öte yandan Hollanda ve Belçika gibi diğer Avrupa ülkelerinde nafaka ödemesinde yasal olarak yıl sınırlaması getirildiğine rastlayabiliyoruz. Sonuç olarak Avrupa ülkeleri nafaka konusunda ortak bir uygulamaya sahip değil. Ancak süresiz nafakanın görüldüğü Avrupa ülkeleri de var.

Genel bir değerlendirmede MHP Milletvekili Sefer Aycan’ın iddiasında yer verdiği gibi yapılan yasal bir değişiklik ile yoksulluk nafakasının bir yıl ile sınırlandırılmasına son verildiğini ve süresiz ibaresinin getirildiğini görmekteyiz. Bunun yanı sıra, İngiltere ve Almanya gibi Avrupa ülkelerine baktığımızda Avrupa’da süresiz nafaka uygulamalarına rastlayabilmekteyiz.