Cumhurbaşkanı’nın Veto Yetkisinin Yasal Dayanağı

Türkiye’nin gündeminde bir süredir termik santrallerin çevre yükümlülüklerinin ertelenmesine ilişkin yasa tasarısı bulunuyor. Birçok çevre örgütünce eleştirilen ve “kirletme izni” olarak da nitelenen madde, 2019’un Kasım ayında bir torba yasa ile TBMM’den geçmişti. Ancak Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2 Aralık 2019 Pazartesi günü termik santrallere filtre takılmasının ertelenmesini içeren yasayı veto etti. Cumhurbaşkanının veto kararının ardından TBMM Genel Kurulu’nda söz alan CHP Manisa Milletvekili Özgür Özel, Erdoğan’ın beş buçuk yıllık görev süresi boyunca kendisine tanınan bir anayasal hakkı ilk kez kullanarak bir kanunu veto ettiğini öne sürdü.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın cumhurbaşkanı görev ve yetkilerini düzenleyen 104. maddesine göre, Cumhurbaşkanı’nın kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderme yetkisi bulunuyor. Ayrıca Cumhurbaşkanı’nın yasayı geri göndermesine ilişkin gerekçe belirtmesi de gerekiyor.

Bununla birlikte, Cumhurbaşkanlığı Sistemine geçilmesiyle birlikte Anayasa’nın “Kanunların Cumhurbaşkanlığınca yayımlanması” başlıklı 89. maddesinde değişikliğe gidildi. Bu değişiklikle birlikte Cumhurbaşkanının veto yetkisinin geciktirici olmaktan çok güçleştirici bir niteliğe büründüğü söyleniyor. Bunun nedeniyse yeni sistemde geri gönderilen yasanın Meclisten geçmesi için meclis üye tam sayısının salt çoğunluğuna ihtiyaç duyulması.

Eski (parlamenter) sistemde Cumhurbaşkanı tarafından Meclise geri gönderilen yasa, TBMM tarafından aynen kabul edildiği takdirde Cumhurbaşkanınca yayınlanırken, Cumhurbaşkanlığı Sistemi’nde söz konusu kanunun yayınlanması için TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğuna gerek olduğu belirtiliyor. Bir başka deyişle, yeni sistemde Cumhurbaşkanı tarafından veto edilen yasanın ancak 301 milletvekilinin oyu ile Meclisten geçebilmesi öngörülüyor.

Geçtiğimiz hafta ise Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Erdoğan’ın termik santrallere filtre takılmasını erteleyen yasal düzenlemeyi TBMM’ye geri göndermesinin ardından, söz konusu madde kanun teklifinden çıkartılarak TBMM’de kabul edildi.

Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Erdoğan İlk Kez Veto Yetkisini Kullandı

Öte yandan, Özgür Özel’in iddiasını inceleyebilmek için Türkiye'nin önde gelen birçok haber ajansının arşivlerini taradık. Haber sitelerini tarayarak elde ettiğimiz bilgilere göre, 2014 yılının Ağustos ayında cumhurbaşkanı seçildiğinden beri Erdoğan, ilk kez bir yasayı TBMM’ye geri gönderdi. Bir başka deyişle, CHP Milletvekili Özgür Özel’in öne sürdüğü gibi Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Erdoğan, göreve geldiğinden beri ilk kez veto yetkisini kullanarak termik santrallere ilişkin yasayı meclise geri gönderdi.

Daha önceki cumhurbaşkanlığı dönemlerine baktığımızda, eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül döneminde de veto yetkisinin pek sık kullanılmadığını görmekteyiz. Ancak veto yetkisinin kullanıldığı alanlara baktığımızda, Abdullah Gül’ün milletvekillerinin emeklilik aylıklarına zam yapılmasına ilişkin kanunu, kamu vicdanında yarattığı rahatsızlıktan dolayı veto ettiğini görüyoruz. Benzer bir şekilde, Ahmet Necdet Sezer de cumhurbaşkanlığı süresince veto yetkisini kullanan isimlerden. Örneğin Sezer, tarım arazileri üzerinde izin alınmadan kurulan tesislere işlemlerini tamamlamaları için ek süre verilmesini öngören yasayı kamu yararıyla bağdaşmadığı ve ayrıcalık tanıma niteliği taşıdığı gerekçeleriyle Meclise geri göndermişti.

Sonuç olarak CHP milletvekili Özgür Özel’in iddiasında yer verdiği gibi Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan cumhurbaşkanı olduğundan beri ilk kez ona tanınan anayasal hakkını kullanarak bir yasayı veto etti.