2002'den Bu Yana Doktor ve Yatak Sayısı Nasıl Değişti?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Gülhane Külliyesi Spor Salonu'nda düzenlenen Sağlık Bilimleri Üniversitesi akademik yıl açılış töreninde son 16 yılda sağlık alanında gerçekleştirilen icraatlar ile ilgili birtakım sayılar paylaştı. Erdoğan, bu süre zarfında hastanelerdeki yatak kapasitesinin 136 bin ilaveyle 240 bine, doktor sayısının 94 bin ilaveyle 231 bine ve toplam sağlık çalışanı sayısının ise 550 bin ilaveyle 928 bine yükseltildiğini iddia etti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iddiasını TÜİK sağlık verileri üzerinden inceledik. Ancak ulaşılabilen en güncel sağlık verileri 2016 yılına ait. Bu nedenle haber kaynaklarının taranmasının yanı sıra, önceki yıllardaki artış eğilimler doğrultusunda 2018’deki olası sayıları hesaplayarak bir sonuca ulaşmaya çalıştık.

“Yatak kapasitesini 136 bin ilaveyle 240 bine çıkardık”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hastanelerin yatak kapasitesi artışı ile ilgili iddiasına göre 2002 yılında hastanelerdeki toplam yatak sayısının 104 bin civarında olması gerekiyordu. Ancak TÜİK verileri yatak sayısının 164 binin üzerinde olduğunu gösteriyor. Resmi kayıtlara göre 2016’daki yatak sayısı ise 217.771. Son 16 yılda hastanelerdeki yatak sayısı yılda ortalama %2’lik bir artış göstermiş. Son iki yıldır bu eğilim devam edecek olsaydı bugün yatak sayısının 226 binin üzerinde olması beklenebilirdi. Ancak son iki yıldır gündemde olan ve bir kısmının inşaatı sürmekte olan şehir hastaneleri ile 2020’ye kadar 30 binin üzerinde ilave yatak kapasitesinin kademeli olarak kullanıma alınması söz konusu. Bu durumda 2018 için ulaşılan yatak kapasitesi iddia edilen sayıya daha yakın olabilir.

“Doktor sayısını 94 bin ilaveyle 231 bine çıkardık”

Erdoğan, iddiasının ikinci kısmında doktor sayısının 137 binden, 231 bine çıktığını ifade ediyor. TÜİK, doktor sayısı verilerini hekim ve diş hekimi olarak iki gruba ayırmış. Biz bu iki grubun toplamını dikkate aldık. Buna göre 2002’deki hekim sayısı iddia edilenin üzerinde, ancak 2016’daki veriler 231 bin iddiasının hayli altında. TÜİK verileri 2016 yılındaki toplam hekim sayısını 171.501 olarak belirtirken, Türk Sağlık Sen 2018 itibariyle bu sayının 144.827 olduğunu öne sürüyor. En güncel resmi verinin olduğu 2016’dan bu yana tıp fakültelerinin verdiği mezunlarının tamamının hekim olduğunu varsayarsak dahi 231 bin sayısına ulaşmamız mümkün değil.

Eski Sağlık Bakanı Recep Akdağ, 2017 yılında yaptığı açıklamada tıp fakültelerine yılda 12 bin öğrenci alındığını ifade etmişti. Son iki senede 24 bin tıp fakültesi öğrencisinin mezun olup doktor olarak göreve başladığı gibi iddialı bir varsayımda dahi mevcut doktor sayısı en fazla 195 bin seviyesinde oluyor. Daha gerçekçi bir varsayımsa, hekim sayısındaki yıllık ortalama artışı dikkate alarak 2018 yılı için tahmini bir sayıya ulaşmak. 2002’den bu yana hekim sayısı yılda ortalama %3,3 oranında artmış. Bu durumda TÜİK verilerine göre 2016’da 171 bin 501 olan hekim sayısının 2018’de 183 bin seviyesine çıkmış olacağı tahmin edilebilir. Son olarak Türkiye’nin 1000 kişi başına düşen doktor sayısı bakımından da OECD ülkeleri arasında son sırada olduğunu hatırlatalım.

“Toplam sağlık çalışanı sayısı 550 bin ilaveyle 928 bine yükseldi”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iddiasının son kısmı, sağlık sektöründeki toplam çalışan sayısı ile ilgili. Bu gruba hekimlerin yanı sıra hemşireler, sağlık memurları, ebeler, eczacılar ve hizmet alımı ile çalıştırılanlar da dahil olmak üzere diğer personel kategorisi giriyor. TÜİK’in konuyla ilgili tablosunda, “diğer personel ve hizmet alımı” kategorisi için 2011 öncesine dair veri yok. Bu duruma gerekçe olarak 2011 yılında yapılan veri kaynağı değişikliği neticesinde önceki döneme ait sağlıklı veriye ulaşılamayışı gösterilmiş. 2002 yılına ait sayıyı kabaca tahmin edebilmek için, 2011-2016 arasında “diğer personel ve hizmet alımı” kategorisindeki yıllık artış oranını (%4) dikkate alarak geçmişe dönük bir hesaplama yaptık. Aynı yöntemi 2016’dan bu yana ulaşılan personel sayısını tahmin etmek için de kullandık (TÜİK verilerine göre 2016’daki toplam sağlık personeli sayısı 871.952’dir). Bu hesaba göre 2002’deki toplam sağlık personeli sayısı iddia edildiği kadar düşük değilken, 2018 itibariyle iddia edilen sayıya ulaşılmış olması mümkün.

Sonuç olarak Erdoğan’ın ifadeleri özellikle 2002 ve 2018’deki yatak kapasitesi ve 2018’deki doktor sayısı açısından resmi kaynaklarla örtüşmüyor. Toplam sağlık personelinde ise gelinen nokta iddia ile uyumlu olabilir.