Recep Tayyip Erdoğan T.C Cumhurbaşkanı

Gelişmiş ülkelere bakalım, görüyoruz ki tamamına yakınında başkanlık sistemi var.

27 Ocak 2015 tarihinde Somali'den Türkiye'ye Dönüşü 'nde söylendi.
Okuma Süresi    4 Dakika
Konu : Politika

Gelişmiş Ülkeler Hangi Sistem ile Yönetiliyor?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz hafta Afrika ülkelerini ziyaret etmişti. Afrika ziyaretinden Türkiye’ye dönüşünde gazetecilerin sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan gündeme dair açıklamalarda bulundu.

Hürriyet Gazetesi'nden Akif Beki’nin hazırladığı habere göre Cumhurbaşkanı Erdoğan, Haziran 2015’deki genel seçimlerde de gündeme gelmesi muhtemel olan başkanlık sistemi konusuna da değindi. Erdoğan konuşmasında, gelişmiş ülkelerin tamamına yakınında başkanlık sistemi bulunduğunu iddia etti.

Cumhurbaşkanı’nın bu iddiasında ‘gelişmiş ülkeler’ derken neyi kastettiğini anlamak zor. İhtiyatlı davranmak adına gelişmişlik ölçütü olabileceğini düşündüğümüz bir kaç farklı kritere göre gelişmiş ülkeleri inceleyeceğiz. Bu kriterler arasında; ekonomik büyüklük, İnsani Gelişmişlik Endeksi, OECD, G20, ve Dünya Bankası’nın ölçütleri var. Biz de bu analizde farklı ölçütlere göre ‘gelişmiş’ ülkeleri sıralayacak ve bu ülkelerin yönetim biçimlerini inceleyeceğiz.

Öncelikle ekonomik büyüklük açısından ülkeleri inceliyoruz. Dünya Bankası’nın Gayri safi yurt içi hasıla ile yaptığı sıralamaya göre ilk 10 ülke ve yönetim biçimleri şöyle:

Gelişmiş ülkelere bakalım, görüyoruz ki tamamına yakınında başkanlık sistemi var. 1

Kişi başına düşen milli hasılaya göre sıralama yapıldığında ise sıralama şu şekilde değişiyor:

Gelişmiş ülkelere bakalım, görüyoruz ki tamamına yakınında başkanlık sistemi var. 2

Şimdi ise Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın hazırladığı İnsani Gelişmişlik Endeksi’ne göre sıralanan ilk 10 ülkenin yönetim biçimlerine bakıyoruz. Not düşelim; bu endeks sadece kişi başına düşen milli geliri değil, aynı zamanda eğitim seviyelerine, okullaşma düzeyine ve yaşam standartları ile öngörülen yaşam süresi gibi öğeleri de hesaplamasına katıyor.

Gelişmiş ülkelere bakalım, görüyoruz ki tamamına yakınında başkanlık sistemi var. 3

Türkiye’nin de üyesi olduğu OECD ülkelerine baktığımızda da benzer bir manzara ile karşılaşıyoruz. OECD’nin en yüksek gelirli ülkeleri (31 ülke) arasında sadece Şili ve ABD’de tam başkanlık sistemi varken; Güney Kore ve İsviçre’de karma sistemlerin olduğu görülüyor.

Son olarak şuanda Türkiye’nin dönem başkanlığını yapmakta olduğu G-20 ülkelerinin yönetim biçimlerine bakıyoruz. 20 tane üyesi bulunan (1 üye Avrupa Birliği) G-20 ülkeleri arasında tam başkanlık sistemi ile yönetilen 5 ülke var: Arjantin, Brezilya, Endonezya, Meksika ve ABD. Bunların dışında Fransa ve Rusya yarı başkanlık sistemi ile yönetilirken, Güney Afrika ve Güney Kore karma sistemlere sahip. Son olarak G-20 ülkeleri arasında mutlak monarşiye sahip tek ülke Suudi Arabistan. Geri kalan 10 üye ise parlamenter sistem ile yönetiliyorlar.

Dünya ülkelerinin farklı kriterlere göre gelişmişlik düzeylerini paylaştık. İster yurtiçi hasıla, isterse de gelişmişlik endeksleriyle olsun, gelişmişlik sıralamalarında üst sıralarda olan ülkelerin başkanlık sistemini pek de tercih etmediğini görüyoruz. Bu sıralamalarda, farklı çeşitleriyle de olsa, parlamenter sistemler ağır basarken; özellikle ABD, başkanlık sistemi ile istisnai bir örnek olarak dikkat çekiyor. Diğer bir deyişle, akademik olarak da tartışılan bir konu olan başkanlık sistemi – gelişmişlik düzeyi ilişkisinde nedensellik tespit etmek biraz güç.

Sonuç olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gelişmiş ülkelerin çoğunda başkanlık sistemi var iddiasında doğruluk payı yoktur.

Sonuç olarak;

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İddiasında Doğruluk Payı Yoktur.

Bu iddia kontrolüne dair itirazlarınız varsa bize ulaşabilirsiniz.
Yayın Tarihi:   27 Ocak 2015 Son Güncelleme:   1 Ocak 1970