Türkiye'de Gelir Dağılımı Bozuluyor
Bütçe
görüşmelerinin yapıldığı TBMM Genel Kurulu’nda söz alan HDP Grup Başkanvekili ve
İstanbul Milletvekili Filiz Kerestecioğlu, Türkiye'de en zengin %1’le en yoksul
%50 arasındaki gelir payı makasının özellikle 2007 yılından sonra gitgide
arttığını belirterek, Türkiye'nin de "Gini" sıralamasında gittikçe geriye
düştüğünü iddia etti.
Gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçerken kullanılan en yaygın gösterge Gini katsayısıdır. 0 ila 1 puan arasında değişen Gini katsayısının 0’a yakın olması durumu gelir dağılımının adaletli olduğu şeklinde yorumlanırken, katsayının 1’e yaklaşması durumunda gelir dağılımında artan bir adaletsizlikten söz edilebilir.
TÜİK’in gelir dağılımı ve yaşam koşulları istatistikleri, Türkiye’nin Gini katsayısındaki değişim ile ilgili olarak ihtiyaç duyduğumuz verileri sağlıyor. Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine göre, 2007-2016 yılları arasında Gini katsayısındaki değişim tablodaki gibi gerçekleşmiştir. 2017 için TÜİK tarafından henüz yayınlanan bir veri bulunmuyor.
Görüldüğü gibi 2009’da zirve yapan Gini katsayısı 2014 yılına kadar düzenli denilebilecek bir şekilde azaldıktan sonra yeniden yükselişe geçmiştir. 2016’daki Gini katsayısı 2007 değerinin çok az altındadır.
Uluslararası Kaynaklarda Farklı Gini Katsayıları Var
Peki diğer ülkelerle kıyaslandığında Türkiye’nin Gini katsayısı ne durumda? Dünya Bankası verilerine göre, Türkiye’nin 2007 Gini katsayısı 0,384’dü ve dikkate alınan 72 ülke arasında Türkiye 49’uncu sıradaydı. Aynı kaynağa göre 2014 yılında Türkiye’nin Gini katsayısı 0,412’ye yükselmiş ve bu oranla Türkiye dikkate alınan 64 ülke arasında 47’inci olabilmişti. Dünya Bankası’nın bu verileri 2007-2014 yılları arasında Türkiye’nin gelir adaletsizliği konusunda dünya sıralamasında geriye gittiğini gösteriyor.
Avrupa bazında bir kıyaslama da benzer bir manzarayı ortaya koyuyor. Eurostat verilerine göre 2007 yılında AB’nin ortalama Gini katsayısı 0,306’ydı. 2007 için Türkiye’nin Gini katsayısını 0,432 olarak gösteren Eurostat’a göre Türkiye gelir adaletsizliği konusunda AB ortalamasının gerisinde kalıyordu. 2015 yılında AB’nin Gini skoru 0,308’e yükselirken Türkiye’nin skoru 0,419’a gerilemişti. Bu durum, 2015 yılına gelindiğinde Türkiye’nin hala AB ortalamasından uzak olduğunu, ancak 2007’ye göre ufak bir miktar iyileşme kaydettiğini gösteriyor.
Genel bir değerlendirme yapıldığında erişilebilir veriler konusunda birtakım sorunlar var. TÜİK verileri, Türkiye’de gelir adaletsizliğinin 2014’ten bu yana kötüye gittiğini gösteriyor. 2017 için henüz yayınlanmış bir veri yok. Ancak Türkiye’yi diğer ülkelerle mukayese edebildiğimiz en yakın tarih 2015 oluyor. Dünya Bankası verileri 2007-2014 arasında Türkiye’de Gini katsayısının arttığını gösterirken, Eurostat 2007-2015 arasında durumun bir miktar iyiye gittiğini gösteriyor.
En günce tarihli kaynak olan TÜİK dikkate alındığında Türkiye’de son yıllarda gelir adaletsizliğinin arttığı söylenebilir. Bu adaletsizliği daha önce yaptığımız analizlerimizde de tespit etmiştik. Diğer taraftan, güncel veri yetersizliği nedeniyle diğer ülkelerle kapsamlı bir kıyaslama yapmak mümkün olmasa da, Dünya Bankası’nın 2007-2014 verileri Türkiye’nin birkaç basamak geri gittiğini gösteriyor.