Türkiye Kırılganlık Endeksinde Kaçıncı Sırada?

Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Neslihan Çevik, 8 Eylül 2020 tarihinde katıldığı bir televizyon programında Türkiye’nin kırılganlık endeksinde yerine yönelik iddialarda bulundu. Neslihan Çevik’in iddiası şu şekilde: “Bugün 178 tane ülke içerisinde Türkiye’nin kırılganlık endeksine baktığımız zaman, küresel indeksine 112'de. Bizden daha iyi kimler var onu da söyleyeyim Senegal, Cezayir, Nikaragua bunlar bizden daha az kırılgan.”

1957’de kurulan The Fund for Peace (FFP) isimli kâr amacı gütmeyen kuruluş, her sene Kırılgan Ülkeler Endeksi (Fragile States Index) altında çeşitli kategorileri değerlendirerek 178 ülkenin kırılganlık durumunu değerlendiriyor. Endekste ülkelerin 12 alt kategoriden 10 üzerinden aldıkları puanlar toplanarak kırılganlık puanları belirleniyor. Ülkenin puanı arttıkça kırılganlık seviyesi de artıyor ve kırılganlık endeksinde üst sıralara doğru ilerliyor. Yani endekste üst sıralarda bulunan ülkeler, daha kırılgan ülkeler oluyor.

Endekste değerlendirilen alt kategoriler ise şu şekilde:

1. Uyum İçinde Olma - Güvenlik - Gruplaşmış Elitler - Grupların Kutuplaşması 

2. Ekonomi - Ekonomik Gerileme - Eşitsiz Ekonomik Gelişme - İnsan ve Beyin Göçü

3. Politik - Devlet Meşruiyeti - Kamu Servisleri - İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü 

4. Sosyal - Demografik Baskılar - Göçmenler ve Ülke İçinde Yerinden Olan Kişiler - Dış Müdahale

2020’de Türkiye En Kırılgan 59. Ülke

Neslihan Çevik, kullandığı ifadede Türkiye’nin kırılganlık endeksinde 178 ülke içinde 112. sırada yer aldığını belirtiyor. Neslihan Çevik’in ifadesini netleştirmek için endeksle ilgili önemli bir noktayı vurgulamak önem arz ediyor.

Kırılganlık Endeksi ülkeleri en kırılgandan, en az kırılgan olana doğru sıralıyor. Ülkenin bir kategoride aldığı yüksek puan, o kategoride daha hassas olduğu anlamına geliyor. Ancak Neslihan Çevik, ifadesinde Türkiye’nin sıralamasını ülkeleri en az kırılgandan, en kırılgana doğru sıralayarak vermiş. Ülkeler en az kırılgandan en kırılgana doğru sıralandığında Türkiye, 112 değil 120. sırada, yani Çevik’in belirttiğinden daha kırılgan bir seviyede yer alıyor. Ülkeler tam tersi şekilde sıralandığında ise Türkiye 2020’de 59. sırada yer almakta.

2006 yılından itibaren olan veriler incelendiğinde Türkiye’nin en kırılgan olduğu senenin 58. sırada yer aldığı 2018 yılı olduğu görülüyor. Son iki senedir Türkiye’nin kırılganlık endeksindeki sıralaması ise 59. sırada sabit durumda. Türkiye’nin en az kırılgan olduğu sene ise 2011 olmuş. Buna karşılık, 2014 yılından itibaren yaşanan düşüş trendi de dikkat çekiyor.

Çevik’in ifadesinde yer alan karşılaştırmalar da endeks sıralamalarıyla örtüşüyor. Endekste Nikaragua, Senegal ve Cezayir; Türkiye’ye göre daha az kırılganlık puanına sahip ve dolayısıyla daha az kırılgan olarak nitelendirilmiş durumda. Bunun yanı sıra Yemen en kırılgan ülke olarak ilk sırada, Finlandiya ise son sırada yer alıyor. Türkiye’den daha az kırılgan olan bazı ülkelerin listesi tabloda görülebilir:

Türkiye’nin Alt Kategorilerdeki Puanları Ne Durumda?

Her gösterge ülkeye 0-10 arası bir puan atıyor ve puan arttıkça o konudaki kırılganlık artıyor.

Türkiye’nin endeks puanını belirleyen alt göstergelerdeki incelendiğinde özellikle grup kutuplaşması kategorisi dikkat çekiyor. Grup kutuplaşması göstergesi, toplumda farklı gruplar arasındaki özellikle sosyal ve politik özelliklere dayalı bölünmeleri baz alıyor. Son 4 senedir Türkiye, grup kutuplaşması göstergesinde 10, yani tam puan alıyor. Bu konudaki kırılganlıkta Türkiye; 2020’de Suriye ve İsrail ile birinciliği paylaşıyor. Türkiye’nin kırılganlık puanının yüksek olduğu diğer kategoriler ise gruplaşmış elitler, göçmenler ve insan hakları. Türkiye’nin kamu servisleri ve beyin göçü kategorilerinde ise diğerlerine göre görece daha az kırılgan.

Sonuç olarak Türkiye, endekse göre 178 ülke arasında en kırılgan 59. ülke. Neslihan Çevik, bu sıralamayı tersten, yani en az kırılgan olan ülkeden başlayarak yapmış. Bu şekilde bakıldığında Türkiye, Çevik’in dediği gibi 112. değil 120. sırada yer alıyor. Nikaragua, Senegal ve Cezayir ise endekste Türkiye’ye göre daha az kırılgan olarak nitelendirilmiş.