Hane Başına Düşen Gelir 2002 Yılından Bu Yana Nasıl Değişti?

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 21 Ekim 2019 Pazartesi günü konuşmacı olarak katıldığı TRT World Forum 2019’da yaptığı konuşmasında, Türkiye’deki ekonomik gelişmelere ilişkin açıklamalarda bulundu. Albayrak, AK Parti döneminde uygulanan ekonomi politikaları sonucunda hane başına düşen gelirin 3 kattan fazla arttığını iddia etti. 

Bakan Albayrak’ın iddiasında yer verdiği hane başına düşen gelir miktarına, TÜİK’in yürüttüğü Gelir Dağılımı ve Yaşam Koşulları Araştırması sonuçlarında ulaşabiliyoruz. Araştırmada “hane halkı kullanılabilir gelir” ve “eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri” olmak üzere iki başlık bulunuyor. Albayrak’ın sözlerinde değindiği hane başına düşen gelir miktarı, araştırmanın ilk başlığına tekabül ediyor. TÜİK’in yayınladığı istatistiklere göre; 2018 yılında ortalama yıllık hane halkı kullanılabilir gelir, 51 bin 373 TL olarak gerçekleşti. Bununla birlikte, AK Parti’nin göreve geldiği 2002 yılına baktığımızda, TL’den altı sıfırın henüz atılmadığını görüyoruz. Bu nedenle söz konusu gelir miktarı, milyon TL cinsinde karşımıza çıkıyor. 2002 yılında hane başına düşen ortalama yıllık gelir, 8.472 milyon TL idi. 

Söz konusu iki yılı doğrudan kıyaslamak; TL’nin döviz karşısında değeri, alım gücü, enflasyon gibi faktörler göz önünde bulundurulduğunda sağlıklı olmuyor. Bu nedenle biz de her iki yılda gerçekleşen hane başına düşen gelir miktarını hem asgari ücrete oranıyla hem dolar bazında hem de Merkez Bankası’nın enflasyon hesaplayıcısını temel alarak kıyasladık. 

Ortalama Yıllık Gelirin Asgari Ücrete Oranı Azaldı

Merkez Bankası eski danışmanı ve iktisatçı Zafer Yükseler’in makalesinden edindiğimiz bilgilere göre, 2002 yılında hane başına düşen ortalama yıllık gelirin net asgari ücrete oranı 4,2 olarak gerçekleşti. Bu oran, 2018 yılı için ise 2,7 olarak hesaplanıyor. Bir başka deyişle 2002 yılında hane başına düşen ortalama gelir, 4,2 adet net asgari ücrete tekabül ediyordu. 2018 yılında ise aynı gelir, 2,7 adet net asgari ücrete denk geldi. Sonuç olarak net asgari ücret esas alınarak bakıldığında, hane başına düşen gelirde oransal olarak bir azalma görmekteyiz.

Ortalama Hane Halkı Yıllık Geliri Dolar Bazında Yaklaşık 2 Katına Çıktı

Öte yandan yıllara ait ortalama dolar kuruna göre hesaplandığında; 2002 yılında hane başına düşen yıllık ortalama gelir, 5.614 dolar iken 2018 yılında aynı gelir, 10.674 dolar olarak gerçekleşti. Yani dolar cinsinden değerlendirildiğinde, söz konusu gelirin 2002 yılından bu yana %90’lık bir artış ile yaklaşık iki katına çıktığı görülüyor.

Bunun yanı sıra; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın enflasyon hesaplayıcısına göre, 2002 yılının aralık ayında 8.472 milyon TL olan hane başına düşen gelir, 2018 yılının aralık ayında 37.920 TL’ye tekabül ediyordu. Bu denkliğe göre; 2002 yılından 2018’e hane başına düşen ortalama yıllık gelir, %36 artarak yaklaşık 1,4 katına çıktı.

Genel bir değerlendirmede, hane başına düşen ortalama yıllık gelirin döviz bazında yaklaşık iki katına çıktığı, enflasyon da hesaba katıldığında ise söz konusu gelirin %36 oranında arttığı görülüyor. Ancak hane başına düşen ortalama yıllık gelirin net asgari ücrete oranına baktığımızda, oransal olarak bir düşüş görmekteyiz. Sonuç olarak Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın iddiasında sözünü ettiği gibi hane başına düşen gelirin üç kat arttığını söylemek mümkün değil.