2002'den 2020'ye Toplanan 'Deprem Vergileri' Ne Kadar?

CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, Bayraklı Belediyesi Deprem Etüt Merkezi ve Yapı Laboratuvarı önünde CHP heyeti ile birlikte düzenlenen basın açıklamasında, depreme ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Yaptığı açıklamada Ahmet Akın: ‘2002 yılında ‘geçici’ diyerek bir vergi toplanmaya başlanmıştı hatırlıyorsanız. Geçici demişlerdi. Bu sürece kadar bu vergi tam 70 milyar 895 milyon lira olarak toplandı.’’ ifadelerini kullandı.

'Deprem Vergisi' Nedir?

İddianın ikinci kısmını ele almak için öncelikle ‘’deprem vergisi’’ kavramını açıklığa kavuşturmak gerekiyor. 26.11.1999 tarih ve 23888 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 4481 sayılı“17.8.1999 ve 12.11.1999 Tarihlerinde Marmara Bölgesi ve Civarında Meydana Gelen Depremin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpları Gidermek Amacıyla Bazı Mükellefiyetler İhdası veBazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’’ ile bazı yeni vergiler getirildi. Bu yeni vergiler şu şekildeydi:

Kanunun ismi ve çıkarılma sebebi dolayısıyla, bu vergiler toplum arasında ‘’deprem vergisi’’ olarak adlandırılmaya başlandı. Bu saydığımız vergiler arasında yalnızca kalıcı nitelikte olan 'Özel İletişim Vergisi' günümüze kadar gelmiş durumda. Bu sebeple 'deprem vergisi' ve 'özel iletişim vergisi' neredeyse eş anlamlı olarak kullanılır halde. 

Özel iletişim vergisi ‘’diğer bütçe gelirleri’’ kalemi altında toplanmakta. Bunun yanı sıra, özeliletişim vergisi her ne kadar 1999 depremi sonrasında ekonomik kayıpları azaltmak amacıyla çıkartılmış olsa da vergiler belli giderler için kullanılmamakta. Vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl, durumu şöyle açıklıyor:

   Özel İletişim Vergisi her ne kadar Marmara Depremi sonrası ve depremin yaralarını sarma gibi bir gerekçe ile de ihdas edilmiş olsa, diğer bütçe vergi gelirleri kapsamındadır. Gider Vergileri Kanunu içinde düzenlenmiştir. Gerek Türkiye’de gerekse modern dünyada vergiler belli giderlere özgülenmezler. Kamu giderlerini karşılamak üzere bütçede toplanır ve kamusal ihtiyaçlar için harcanırlar. Buna karşılık, fon şeklinde toplanan paralar ise fon amacına uygun işler için özgülenir. O amacın gerçekleştirilmesi için fon mevzuatında öngörülen kapsamda kullanılır. Özel İletişim Vergisi, bir tür dolaylı vergidir. Kullanılan iletişim hizmeti üzerinden alınmaktadır. Toplanan vergilen genel bütçe gelirlerine eklenmekte ve genel bütçe giderleri için kullanılmaktadır. Bu kullanımın içine deprem için yapılan harcamalar girdiği gibi, yol, köprü, hastane yapımı, çalışanların ücretlerinin ödemesi de girer.

2002’den Beri Toplanan Özel İletişim Vergisi Ne Kadar?

2002-2019 özel iletişim vergisi miktarlarına Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinden ulaşılabiliyor. Bu seneler arasından toplanan özel iletişim vergisi gelirinin 68 milyar 288 milyon TL olduğu görülüyor. Bu sayı, Ahmet Akın’ın verdiği 70 milyar 895 milyon değerine uzak olmamakla birlikte, aradaki farkın 2020 verilerinin de dahil edilmesiyle oluşmuş olması mümkün.

Ancak Gelir İdaresi Başkanlığı’nın sitesinde 2020 senesi içinde toplanan vergilere ait verilere ulaşılamıyor. Bunun yanı sıra, Hazine ve Maliye Bakanlığı ise özel iletişim vergisi kalemini ‘’diğer vergiler’’ başlığına dahil olarak ay ay açıklıyor. Bu sebeple 2020 senesi içinde bu kaleme ait vergi tahsilatına net bir şekilde ulaşamıyoruz. Ancak özel iletişim vergisinin, genel bütçe vergi gelirleri içindeki payını göz önüne alarak bir gerçekçi bir çıkarım yapmamız mümkün.

Özel iletişim vergisinin payında özellikle 2005 senesinden sonra bir düşüş trendi dikkat çekiyor. Bu oran 2018 yılında %0,47, 2019 yılında ise %0,5 olmuş. 2020 yılında da özel iletişim vergisinin oranının %0,5 olduğunu varsayarsak, bu kalemin değerini bulmak için 2020’de şimdiye kadar toplanan vergilerin miktarı ile çarpmamız gerekiyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan Eylül 2020’de yayınlanan en son Aylık Bütçe Gerçekleştirme Raporu’na göre, Ocak-Eylül 2020 arası vergi gelirleri toplam 578 milyar 729 milyon TL olmuş. 2020 senesi içinde toplanan toplam vergi miktarını, özel iletişim vergisi payı varsayımımızla çarptığımızda ulaştığımız tahmini gelir miktarı 2,89 milyar TL oluyor. Özel iletişim vergisi payı varsayımımızı %0,4’e düşürürsek ise bu değer 2,31 milyar TL’ye denk geliyor. Ahmet Akın’ın verdiği değer olan 70 milyar 895 milyon vergi geliri ile 2002-2019 vergi gelirleri arasındaki fark, yaklaşık olarak 2,6 milyar TL. Yani bu farkın yüksek ihtimalle 2020 verilerinin dahil edilmesiyle oluştuğu düşünülebilir. 

Akın’ın iddiasına benzer şekilde bazı milletvekilleri bu vergilerin toplamının dolar cinsi üzerinden değerlerini de paylaştılar. Yıllık dolar kurları dikkate alındığında özel iletişim vergisi 2002-2019 yılları arasında toplamda 32,8 milyar dolara tekabül ediyor.