Kadim Durmaz CHP Tokat Milletvekili

200 TL, piyasaya ilk olarak 1 Ocak 2009'da sürüldü. Piyasaya çıktığında dolar kuru 1,52 idi. Yani 200 TL ile 131$ alınabiliyordu. Bugün ise dolar kuru 7,16. 200 TL ile sadece 27$ alınabiliyor. Türk Lirası hiç bir dönem bu kadar değer kaybetmedi

6 Mayıs 2020 tarihinde kişisel Twitter hesabı 'nda söylendi.
Okuma Süresi    5 Dakika
Konu : Büyüme
İrem
İREM DOĞANIŞIK
Yayın Tarihi: 6 Mayıs 2020 Son Güncelleme: 8 Temmuz 2020

Türk Lirası Daha Önce Hiç Görülmediği Kadar Değer Kaybetti mi?

CHP Tokat Milletvekili Kadim Durmaz, 6 Mayıs 2020 tarihinde kişisel Twitter hesabında yaptığı paylaşımda güncel dolar kuruna ilişkin açıklamalarda bulundu. Söz konusu paylaşımda Durmaz, “200 TL, piyasaya ilk olarak 1 Ocak 2009'da sürüldü. Piyasaya çıktığında dolar kuru 1,52 idi. Yani 200 TL ile 131$ alınabiliyordu. Bugün ise dolar kuru 7,16. 200 TL ile sadece 27$ alınabiliyor. Türk Lirası hiçbir dönem bu kadar değer kaybetmedi.” dedi.

CHP Milletvekili Kadim Durmaz’ın belirttiği gibi Türkiye’de 200 liralık banknotlar, 1 Ocak 2009 tarihinden beri kullanılıyor. 1 Ocak 2009 gününe dair net döviz kuru bilgisi bulunmamakla birlikte Merkez Bankası’nın resmî web sitesinde 2 Ocak 2009 gününe ait dolar satış fiyatı, 1,54 lira olarak görünüyor. Bu doğrultuda 2 Ocak 2009 günü 200 liralık bir banknot ile 130,2 dolar alınabiliyordu.

Durmaz’ın açıklamada bulunduğu 6 Mayıs 2020 saat 12:18’de ise 1 dolar, 7,16 liraya tekabül ediyordu. Bu bağlamda 6 Mayıs 2020 günü öğle saatlerinde 200 lira ile 27,9 dolar alınabiliyordu. Bu haliyle 2 Ocak 2009 ile 6 Mayıs 2020 tarihleri arasında liranın dolar karşısında %368 oranında değer kaybettiğini söyleyebiliriz. Bir başka deyişle 6 Mayıs 2020’de bir dolar almak isteyen kişiler, 2 Ocak 2009 günü ödenen miktarın yaklaşık 4,7 katı kadar Türk lirası ödedi.

Öte yandan Kadim Durmaz’ın iddiasında belirttiği gibi Türk Lirasının Ocak 2009 - Mayıs 2020 döneminde kaybettiği değeri, başka herhangi bir dönemde kaybedip kaybetmediğine bakmak için Cumhuriyet tarihi boyunca 11 yıllık periyotlarda Dolar kurunda gerçekleşen değişimi incelememiz gerekiyor. Bunun için Doğruluk Payı’nda daha önce yayınlanan bir bültenden yararlanıyoruz.

Söz konusu bültende 1923 yılından 2018’e kadar yıllık ortalama dolar alış fiyatlarına ulaşmak mümkün. Detaylı bir şekilde incelendiğinde, farklı 11 yıllık periyotlarda 2009-2020 döneminde Türk lirasında yaşanan değer kaybının çok daha üzerinde değer kayıpları gerçekleştiği fark ediliyor.

Burada belirtilmesi gereken bir husus, Türkiye tarihinde farklı yıllarda devalüasyon uygulamalarına rastlanıyor olması. Yakın geçmişte de 24 Ocak kararlarıyla bilinen 1980 yılı devalüasyonu, 5 Nisan kararlarıyla hatırladığımız 1994 yılı devalüasyonu ve ekonomik kriz neticesinde uygulanan 2001 yılı devalüasyonu dikkat çekiyor. Merkez Bankası’nın devalüasyon kararlarıyla değer kaybına uğrayan Türk Lirasının, devalüasyon kararını izleyen yıllarda da değer kaybetmeye devam ettiği görülüyor.

Örneğin 1970 yılında ortalama dolar alışı 11,34 lira iken 1981’de ortalama dolar alışı 110,25 lira idi. Bu 11 yıllık süreçte Türk lirasının dolar karşısındaki değer kaybı %872 olarak karşımıza çıkıyor. Yani 1981 yılında bir dolar almak için 1970 yılına göre 8,7 kat daha fazla Türk lirası ödemek gerekiyordu.

Bir başka örnek olarak 1975-1986 dönemi gösterilebilir. 1975 senesinde 14,3 lira olan ortalama dolar alışı, 1986 yılında 669,43 liraya yükselmişti. Bu doğrultuda söz konusu 11 senede Türk lirasının değer kaybı, %4581 olarak gerçekleşti. Bir başka ifadeyle 1986 yılında bir dolar almak isteyen bir kişi, 1975 yılında gereken miktarın 47 katı kadar Türk lirasına ihtiyaç duyuyordu.

Bununla birlikte 1979-1990 yıllarına baktığımızda, 1979’da 30,75 lira olan ortalama dolar alış fiyatının 1990 yılında 2.606,29 lira olduğunu görüyoruz. Bir başka deyişle Türk lirasının dolar karşısındaki kaybı, bu 11 yıllık periyotta %8376 olarak gerçekleşerek söz konusu 11 yılın sonunda bir dolar almak, 84 kat daha maliyetli hale gelmişti.

Son olarak doğrudan devalüasyon kararı bulunmayan 1981-1992 dönemini inceleyecek olursak 1981’de 110,25 lira olan ortalama dolar alış fiyatının 1992 yılında %6135 oranında değer kaybederek 6.874 liraya yükseldiğini görüyoruz. Bir başka ifadeyle 1992 yılında bir dolar almak isteyen bir kişi, 1981 yılına göre yaklaşık 61 kat daha fazla Türk lirası ödemek zorundaydı.

Genel bir değerlendirmede, 200 liralık banknotların 2009 yılının Ocak ayında piyasaya sürüldüğünü ve bu dönemde 200 lira ile yaklaşık 130 dolar alınabildiğini ancak bugün 200 lira ile sadece yaklaşık 28 dolar alınabildiğini görmekteyiz. Bununla birlikte geçmişten günümüze farklı 11 yıllık periyotlar incelendiğinde, Türk lirasının Ocak 2009 – Mayıs 2020 dönemine göre çok daha fazla değer kaybettiği 11 yıllık dönemler olduğu fark ediliyor. Bu nedenle CHP Tokat Milletvekili Kadim Durmaz’ın iddia ettiği gibi hiçbir dönemde böyle bir değer kaybı yaşanmadığını söylemek mümkün değil.

Sonuç olarak;

Tokat Milletvekili Kadim Durmaz'ın İddiasında Büyük Oranda Doğruluk Payı Yoktur.

Bu iddia kontrolüne dair itirazlarınız varsa bize ulaşabilirsiniz.
Yayın Tarihi:   6 Mayıs 2020 Son Güncelleme:   8 Temmuz 2020