Denetim Mekanizmaları Diğer Partiler Tarafından Etkin Olarak Kullanılmıyor Mu?

Denetim Mekanizmaları Diğer Partiler Tarafından Etkin Olarak Kullanılmıyor Mu?

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu 14 Ekim 2014 tarihinde partisinin grup toplantısında yaptığı konuşmada, TBMM’de denetim yetkisini kullanan tek partinin CHP olduğunu iddia etti.

Türkiye Cumhuriyeti parlamenter sistem ile yönetilmektedir. Parlamenter sistemlerde hükümet parlamento içinde oluştuğu için yine parlamentoya karşı sorumluluk taşımaktadır. Buna göre Meclis’te yer alan muhalefet partileri çeşitli yöntemlerle hükümetin icraatlarını sorgulayabilir. Bu sorgulamaya yasama denetimi denilmektedir. Yasama denetimi sayesinde milletvekilleri, bireysel veya parti gruplarıyla, bakanlara ve meclis başkanlığına yanıtlanması istemiyle sözlü veya yazılı soru önergeleri verebilir, araştırma komisyonu kurulması isteminde bulunabilir, genel görüşme önerisi getirebilir, veya meclis soruşturması önergesi hazırlayabilirler. Bu denetimin amacı halkın temsilcileri aracılığıyla seçimler haricinde de hükümeti denetleyebilmesidir.

Kemal Kılıçdaroğlu’nun iddiasına göre TBMM’de bu denetim yetkisini kullanan tek parti CHP’dir. Bu iddiayı araştırmak için TBMM’de 24. Dönem boyunca sunulan araştırma, soruşturma, görüşme önergeleri ile sözlü ve yazılı soru önergeleri incelenmelidir. Analizin formatının görece limitli olması sebebiyle söz konusu denetim yöntemleri arasında verilerine ulaşılabilenler incelenecektir.

TBMM Başkanlığı’nın bir soru önergesine verdiği yanıta göre Ekim 2013 itibariyle Meclis Araştırma Önergelerinin dağılımı aşağıdaki gibidir.

Bir diğer denetim yöntemi olan yazılı ve sözlü soru önergelerine bakıldığındaysa, 24. Dönemde TBMM’deki partilerin oldukça aktif çalıştığı söylenebilir. Buna göre, işleme alınan toplam yazılı soru önerge sayısı 51.319, sözlü soru önerge sayısı ise 6.118 olmuştur. Ayrıca yine aynı dönemde araştırma önergesi sayısı 2.843 olmuştur.

Totalde yanıtlanan önerge sayısına dair veri bulunmakta ancak hangi partinin önergelerinin yanıtladığına dair spesifik veri bulunmamaktadır. Bu sebeple ulaşabildiğimiz bir veri olarak cevaplandırılmayan yazılı soru önergelerinin ve iade edilen yazılı ve sözlü soru önergelerinin partilere göre dağılımına bakacağız. Cevaplandırılmayan yazılı soru önergelerinin partilere göre dağılımını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.

İade edilen sözlü ve yazılı soru önergelerinin partilere göre dağılımı ise aşağıdaki gibidir.

Tablolardan da görüleceği üzere CHP dışındaki muhalefet partileri de parlamenter denetim mekanizmalarını, özellikle de yazılı ve sözlü soru önergesi yöntemini oldukça yoğun bir şekilde kullanmışlardır. Hem cevaplandırılmayan soru önergelerinde hem de iade edilen soru önergelerinde CHP ilk sıradadır ancak, MHP ve BDP/HDP onu takip etmektedirler. Partilerin verdiği toplam önerge sayıları bu sıralamada değişim yaratabilir ancak elimizde sadece HDP’nin 24. Döneme dair kendi parti performanslarını değerlendirdikleri veriler bulunmaktadır. Bu verilere göre HDP 24. Dönemde 1620 adet yazılı ve sözlü soru önergesi vermiştir. Ayrıca 214 adet Meclis Araştırma Önergesi vermiştir. Diğer partilere dair detaylı denetim yetkisi kullanımı verisi bulunursa analiz de güncellenebilir.

Her ne kadar mecliste yer alan tüm partilerin denetim faaliyet verilerine ulaşamamış olsak da erişebildiğimiz veriler dahi denetim yetkisinin diğer partiler tarafından da kullanıldığını göstermektedir. Bu sebeple Kemal Kılıçdaroğlu’nun iddiasında doğruluk payı yoktur.