Milletvekili Temsiliyet Oranı En Kötü Ülke miyiz?

Milletvekili Temsiliyet Oranı En Kötü Ülke miyiz?

16 Nisan 2017’de yapılacak olan anayasa değişikliği referandumunda oylanacak maddelerden biri de milletvekili sayısını 550’den 600’e çıkarmayı önermekte. Geçtiğimiz günlerde Ankara’da değişiklik paketi hakkında konuşan Başbakan Binali Yıldırım’ın konuşmasında değindiği konulardan biri de bu öneri oldu. Başbakan Yıldırım, milletvekili sayısının artırılmasını eleştirenlere cevaben şu sözleri söyledi:

“Efendim yazıkmış, günahmış, israfmış. O zaman 100 milletvekili artırdınız. Türkiye'nin nüfusu ne kadardı? 59 milyon. Seçmen sayısı ne kadardı? 29 milyon. Şimdi nüfus ne kadar? 80 milyon. Yurt dışıyla beraber 59 milyon seçmenimiz var. Seçmen sayısı neredeyse iki katına çıkmış ama artırdığımız 50. Bütün ülkelere göre seçmen sayısı başına düşen milletvekili adedi hala en az olan ülkeyiz.”

Milletvekili Sayıları Yıllar İçerisinde Nasıl Değişti?

Başbakan Yıldırım’ın konuşmasında birden fazla iddia mevcut. İlk kısımda milletvekili sayısının daha önce artırıldığını belirten Yıldırım, ikinci kısımda da nüfus artışına ve dolayısıyla seçmen artışına işaret ederek, milletvekili sayısının 550’den 600’e çıkarılmasının aslında ufak bir artış olduğunu belirtiyor. Son olarak da milletvekili-seçmen sayısı oranı açısından Türkiye’nin dünyada son sıralarda bulunduğu iddiasını dile getiriyor.

İlk olarak TBMM’nin yıllar içerisinde değişen yapısını ve milletvekili sayılarını inceleyeceğiz. Aşağıdaki tabloda kuruluşundan itibaren TBMM’nin üye sayıları görülebilir. 12. ve 16. dönemlerin arasında parlamento iki meclisli bir yapıya sahipti: Hali hazırda genel seçimlerle oluşan Millet Meclisi’nin yanı sıra, 150 üyesi olan ve seçimle oluşan Cumhuriyet Senatosu da yasama organının bir parçasıydı. Bu iki meclisli düzen 1980 darbesinin sonrasında sona erdi.

Tabloya bakıldığında Başbakan Yıldırım’ın iddiasında işaret ettiği 100 vekillik artışın, TBMM’nin 20. dönemi itibariyle başladığı görülüyor. Türkiye’nin 52. hükümeti olan DYP-CHP koalisyonunun 26 Aralık 1995’te yapılan erken seçim öncesinde geçirdikleri bir kanunla milletvekili sayısı 450’den 550’ye çıkarıldı.

Nüfus da Artıyor, Seçmen Sayıları Da

Başbakan Yıldırım’ın iddiasının ikinci kısmı ise anayasa değişikliği paketinde milletvekili sayısında yapılması planlanan artış ile nüfus ve seçmen sayılarındaki artış arasındaki oranın 1995 yılında yapılandan farklı olmasına dair. Basitçe ifade edersek, Başbakan Yıldırım, şu anki önerideki artışın aslında az olduğunu iddia ediyor ve iddiası için nüfus ölçümleri ile seçmen sayılarını kullanıyor.

İddiada bahsi geçen yıllar da dahil olmak üzere 1985’den bu yana nüfus değişimlerini TÜİK verileri üzerinden derledik. Her sene yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2007 yılında yürürlüğe girdi. Öncesinde ise nüfus sayımları beş yılda bir yapılmaktaydı. İddianın referans verdiği 1995 yılında nüfus sayımı yapılmadı. Ancak TÜİK’in 1995 yılında yayınladığı projeksiyona bakıldığında 1995 yılında Türkiye’nin nüfusunun 61 milyon civarında olduğu görülüyor. Tabloda da 1995 yılı için nüfus TÜİK’in projeksiyon aralığı referans alındı.

Seçmen sayılarına ise Yüksek Seçim Kurulu’nun sağladığı veriler üzerinden ulaşıyoruz. Buna göre 1995 seçimleri esnasında kayıtlı yurtiçi seçmen sayısı 34 milyon 155 iken gümrüklerde kullanılan oy sayısı ise 86 bin 601 olmuş (bu tarihte yurtdışında kayıtlı seçmenlerin sayısına ulaşılamadı). Yani 1995 yılında seçmen sayısı yaklaşık olarak 34 milyon 242 bin 582 imiş. 1 Kasım seçimlerinde ise yurtiçi ve yurtdışı kayıtlı seçmen sayısı toplamı 57 milyon 24 bin 418 idi.

Seçmen – Temsilci Oranı Açısından Türkiye En Kötü Durumdaki Ülke mi?

Başbakan Binali Yıldırım, iddiasının üçüncü kısmında ise artırılması önerilen milletvekili sayısının aslında iyi bir adım olduğunu savunmak için “seçmen sayısı başına düşen milletvekili adedi en az olan ülkeyiz” cümlesini kuruyor. Her ne kadar Başbakan Yıldırım’ın sözleri net olmasa da, kelimesi kelimesine incelediğimizde an itibariyle Türkiye’de seçmen başına düşen milletvekili adedi 0,0000096! Bu rakam doğal olarak bir şey ifade etmemekte. Başbakan Yıldırım’ın altını çizmek istediği noktanın temsiliyet olduğunu farz ederek, milletvekili başına düşen seçmen sayısını hesaplıyoruz: Türkiye’de bugün 1 milletvekili başına 103 bin 681 seçmen düşmekte. Türkiye’yi diğer ülkelerle seçmen sayısı bazında kıyaslamak bu analizin sınırları dahilinde yapılamayacak. Bu yüzden The Economist dergisinin hazırladığı bir haber dosyasında yer alan nüfus ile temsilci sayılarının kıyaslandığı grafik bir veri kaynağı olarak kullanılabilir. 2011 yılında, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu büyük nüfuslu bazı ülkelerin temsilci başına düşen kişi sayısı açısından sıralamaları şöyle:

Sıralamaya göre aralarında Japonya, Vietnam, Rusya, İran, Meksika gibi ülkelerin bulunduğu birçok yerde 1 temsilci başına düşen kişi sayısı Türkiye’dekinden oldukça fazla.

Sonuç olarak Başbakan Binali Yıldırım’ın iddiasında, 2015’in nüfus sayısı haricinde verilerle örtüşmeyen ve abartı içeren birçok nokta mevcut. Bu sebeple iddiasında büyük oranda doğruluk payı yoktur.