Türkiye'de Engellilerin Durumu

Türkiye'de Engellilerin Durumu

CHP Ankara Milletvekili Murat Emir, TBMM’de yaptığı basın açıklamasında Türkiye’de ülke nüfusunun yaklaşık %12’sini engellilerin oluşturduğunu ve Avrupa’da engelli nüfus içinde yoksulluk tehlikesi bulunanların oranını %29,9’ken Türkiye’de bu oranın %77,1 düzeyinde olduğunu iddia etti.

Dünyada Engellilik ve Yoksulluk Bir Arada

Engelli olma durumu tüm dünyada eğitim ve istihdam olanaklarını önemli ölçüde kısıtlayan faktörlerin başında geliyor. Dünya Bankası verilerine göre, dünya nüfusunun %15’i, yani yaklaşık bir milyar insan engelli. BM verilerine göre ise dünyadaki engelli insanların sayısı 650 milyon civarında ve bu insanların %80’i gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde yaşıyor.

Eurostat’ın 2013 tarihli verilerine göre AB’deki engelli nüfusun %30’u yoksulluk riskiyle karşı karşıya. AB’de yoksulluktan muztarip olan engellilerin birçoğu kıtanın doğusundaki ülkelerde yaşıyor. Yoksulluk riskiyle karşı karşıya olan engellilerin oranı Bulgaristan’da %63,7, Romanya’da %43,8 ve Letonya’da %43,4. Eurostat çalışması Türkiye için veri içermiyor. Bu nedenle Türkiye ve AB’deki durumu kıyaslayabileceğimiz tek bir kaynağa erişmemiz mümkün olmuyor.

Türkiye’de Engelli ve Muhtaç Aylığı Yoksulluk Sınırının Altında

Kaynak arama sürecinde Türkiye’de engellilerin sosyal ve ekonomik koşulları ile ilgili  tutarlı ve güncel resmi veri eksikliği olduğunu fark ettik. TÜİK’in yeterince güncel olmayan 2002 verilerine göre, Türkiye nüfusunun %12,29’u engelli vatandaşlardan oluşuyor. Engelli nüfusun işgücüne katılma oranı ise sadece %21,71.

CHP İstanbul milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun 5 Aralık 2012’de verdiği soru önergesine eski Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin’in 13 Mart 2013’te verdiği yazılı cevapta, 2012 itibariyle Türkiye’deki engelli sayısının 1 milyon 559 bin olduğu görülüyor. Aynı soru önergesine göre 2012 yılında evde bakım hizmeti ve özel bakım hizmetleri için ödeme yapılan engelli kişi sayısı 407 bin civarında. Daha güncel tarihli ancak resmi olmayan kaynaklarda ise engelli ve muhtaç aylığı alan kişi sayısının 2015’de 1,2 milyondan 2016’da 1,5 milyona çıkarılacağı belirtiliyor.

Erişebildiğimiz kaynaklarda Türkiye’deki engellilerin ne kadarının yoksulluk riski altında olduğu konusunda hazır veriye rastlamadık. Ancak hızlıca bir çıkarımın faydalı olacağını düşündük: Engelli ve muhtaç aylığı desteğinden faydalanabilmek için hane halkı kişi başı gelirinin 392 TL’nin altında olması gerekiyor. Bu miktarın altında kalan engelli ve muhtaç vatandaşlar yaşları ve engellilik durumlarına göre aylık maksimum 489 TL destek almaya hak kazanıyor. Türk-İş Sendikasının Nisan 2016 açlık ve yoksulluk araştırmasına göre, 4 kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı 4.518 TL (kişi başı 1.130 TL) iken bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti 1.726 TL’dir. Her halükarda zaten yoksul durumda olduğu için aylık 489 TL’lik engelli aylığı alan bir kişinin yoksulluk sınırı altında yaşadığını kabul edebiliriz. Eğer ki Türkiye’de engelli ve muhtaç aylığı alan kişi sayısı 1,2 ila 1,5 milyon arasında değişiyorsa engelli nüfusunun Murat Emir’in iddia ettiği yüzde 77,1’den bile fazlasının yoksulluk tehlikesi ile karşı karşıya olduğunu düşünebiliriz.

Genel bir değerlendirme yaptığımızda Türkiye’de engelli ve yoksulluk sorunlarının bir arada değerlendirildiği resmi, güncel ve yekpare bir çalışmanın eksikliğine rağmen iki büyük sorunun çoğunlukla birbiriyle iç içe geçtiğini söyleyebiliriz.

Sonuç olarak CHP Ankara Milletvekili Murat Emir’in iddiasında kayda değer ölçüde doğruluk payı vardır diyoruz.